Rose left school when she was seventeen years old and went to a college for a
year to learn to type. She passed her examinations quite well and then went to
look for work. She was still living with her parents.
A lot of people were looking for typists at that time, so it was not difficult to
find interesting work. Rose went to several offices, and then chose one of them.
It was near her parents’ house. She thought, ‘I’ll walk there every morning. I
won’t need to go by bus.’
She went to the office again and said to the manager, ‘I want to work here,
but what will you pay me?’
‘We’ll pay you £27 now,’ the manager answered, ‘and £30 after three
months.’
Rose thought for a few seconds before she answered. Then she said, ‘All
right, then I’ll start in three months’ time.’
A. Answer these questions.
1. Why was it easy to find interesting work?
A lot of people were looking for typists at that time, so it was not difficult to
find interesting work.
2. Why did Rose want to work in an office near her parents’ house?
Word outside the 1000: manager
She thought, ‘I’ll walk there every morning. I
won’t need to go by bus.’
3. Why did Rose go to one office again?
‘I want to work here,
but what will you pay me?’
4. Whom did she talk to there?
said tou meneger
5. Why did she want to start working there in three months’ time?
‘We’ll pay you £27 now,’ the manager answered, ‘and £30 after three
months.’ then rose thought Then she said, ‘All
right, then I’ll start in three months’ time.’
Մեզ շրջապատող բնությունը կազմված է երկու մասից՝ անկենդան նյութից և կենդանի օրգանիզմներից:
Անկենդան նյութը կազմում են հողը, ջուրը, օդը, ապարները, ժայռերը և այլն:
Քանի որ կենդանի օրգանիզմները շատ բազմազան են, նրանք ընդգրկված են չորս թագավորություններում.
1. Բակտերիաների թագավորություն:
2. Բույսերի թագավորություն:
3. Սնկերի թագավորություն:
4. Կենդանիների թագավորություն:
Բնության մեջ կենդանի օրգանիզմները տարածված են ամենուրեք: Դրանց կարելի է հայտնաբերել հողում, ջրում, օդում, ապարներում: Կենդանի օրգանիզմներն ունեն տարբեր չափսեր, տարբեր գույն, կյանքի տարբեր տևողություն և այլն:
Կենդանի օրգանիզմները և անկենդան նյութը միմյանց նման են բաղադրությամբ, որովհետև կազմված են նույն տարրերից:
Սակայն պարզվում է, որ կենդանի օրգանիզմներն ունեն հատկանիշներ, որոնք չունի անկենդան նյութը: Դրանց օգնությամբ էլ կենդանի օրգանիզմները տարբերվում են անկենդան նյութից:
Կենդանի օրգանիզմները բազմանում են, աճում են, զարգանում են, սնվում են, տեղաշարժվում են, հաղորդակցվում են, արձագանքում են միջավայրի պայմաններին, միջավայրի հետ կատարում նյութափոխանակություն, գրգռվում, հարմարվում և այլն:
Կենդանի օրգանիզմներն ունեն ինքնակրկնապատկվելու և վերարտադրվելու զարմանահրաշ հատկություն, որը կոչվում է բազմացում:
Բոլոր կենդանի օրգանիզմները ինչ-որ պահից սկսած ստեղծում են իրենց նմանին: Այդ երևույթը կատարվում է կիսման կամ երկու տարբեր օրգանիզմների մասնակցության շնորհիվ:
Կենդանի օրգանիզմների բազմացումը տեղի է ունենում ժառանգական տեղեկատվության պահպանման և փոխանցման հաշվին:
Կենդանի օրգանիզմներից առաջացող նոր սերունդը միշտ նման է ծնողական ձևին և կրում է նրա ժառանգական տեղեկատվությունը:
Նկար 1. Բջջի բաժանում
Կենդանի օրգանիզմները կյանքի ընթացքում ենթարկվում են բարդ փոփոխությունների: Արդյունքում կարելի է նկատել, որ նույն օրգանիզմն անճանաչելիորեն փոխվել է:
Այնուհանդերձ պետք է նկատել, որ այդ փոփոխությունները օգուտ են բերում օրգանիզմին: Դրա հետևանքը լինում է այն, որ օրգանիզմը չափսերով մեծանում է, ձեռք է բերում մարմնի նոր մասեր կամ կատարելագործում եղածները:
Կենդանի օրգանիզմների կազմության բարդացումը կոչվում է աճ, իսկ արդյունքում ձևավորվող նոր հատկանիշների դրսևորումը՝ զարգացում:
Նկար 2. Աճ
Բնության պայմանները անընդհատ փոփոխվում են. փոխվում է ջերմաստիճանը, լույսը, խոնավությունը և այլն: Բոլոր այդ փոփոխությունները անդրադառնում են կենդանի օրգանիզմների վրա: Արդյունքում օրգանիզմը իր գոյությունը հարմարեցնում է նոր պայմաններին: Դա հարմարումն է:
Յուրաքանչյուր կենդանի օրգանիզմ ընդունակ է ընկալել միջավայրի փոփոխությունը և արձագանքել դրան: Այդ հատկանիշը կոչվում է գրգռականություն:
Նկար 3. Գրգռականություն
Օրինակ
Եթե միջավայրում ցուրտ է, ապա կապտականաչ ջրիմուռների արտաքին ծածկույթները հաստանում են: Երբ խոնավությունը նվազում է, ապա բույսերի տերևները ձևափոխվում են փշերի: Լույսի փոփոխությունը անդրադառնում է կենդանիների մեծ մասի ակտիվության վրա:
Գրգռականության շնորհիվ միջավայրի փոփոխված պայմաններում կենդանի օրգանիզմի գոյության պահպանումը կոչվում է հարմարում:
Կենդանի օրգանիզմներին անհրաժեշտ է սնունդ, որպեսզի նրանք կարողանան ապրել և բազմանալ:
Կենդանի օրգանիզմը սնունդն օգտագործում է երկու նպատակով՝ որպես
էներգիայի աղբյուր
շինանյութ
Էներգիան անհրաժեշտ է կենդանի օրգանիզմի գոյությունը ապահովելու համար:
Շինանյութերը օգտագործվում են մարմնի վնասված մասերի վերականգնման և նորերի կառուցման նպատակով:
Կենդանի օրգանիզմում նյութերը ենթարկվում են բարդ փոխարկումների, որի հետևանքով առաջանում են նոր նյութեր: Այդ նյութերի մի մասը թունավոր են և անպիտան, հետևաբար հեռացվում են օրգանիզմից դեպի արտաքին միջավայր: Այդ երևույթն արտազատությունն է:
Այդպիսի նյութերից են, օրինակ՝ ածխաթթու գազը և միզանյութը:
Սեփական գոյությունը պահպանելու համար կենդանի օրգանիզմները միջավայրի հետ կատարում են նյութերի փոխանակություն:
Նկար 4. Մետաբոլիզմ
Կենդանի օրգանիզմների համար թվարկված բոլոր հատկանիշները շատ կարևոր են և դժվար է առանձնացնել դրանցից ամենագլխավորը:
Տվյալ հատկանիշներից ոմանք նկատվում են նաև անկենդան նյութի մոտ: Օրինակ՝ նյութերի փոխանակությունը ջրի և հողի միջև, բյուրեղների աճը և այլն:
Կենդանի օրգանիզմների պարագայում առկա է ոչ թե այս կամ այն հատկանիշը, այլ դրանց բոլորի ամբողջությունը: Այդ հատկանիշներից որևէ մեկի բացակայության դեպքում կենդանի օրգանիզմը չի կարող գոյատևել և կոչնչանա:
Կենդանի օրգանիզմներն անկենդան նյութից տարբերվում են կյանքին բնորոշ բոլոր հատկանիշների միասնական գոյության դեպքում:
Մենք ձայնը լսում ենք աղբյուրից բավականին մեծ հեռավորությունների վրա։ Իսկ ինչպե՞ս է տատանվող մարմնից ձայնը հասնում մեր ականջին։
Ձայնը լսելու համար ձայնի աղբյուրի և ականջի միջև պետք է լինի որևէ հաղորդող միջավայր, անօդ տարածությամբ ձայնը չի տարածվում։
Տատանվող լարը շարժման ուղղությամբ առաջացնում է իր առջևի օդի խտացում, իսկ մյուս կողմով՝ օդի նոսրացում։
Օդի այդպիսի խտացումները և նոսրացումները արագ հաջորդում են իրար և հաղորդվում ավելի հեռու գտնվող շերտերին. օդում տարածվում է ձայնային ալիք:
Երբ այն հասնում է մեր ականջին, մենք լսում ենք աղբյուրի արձակած ձայնը։
Ձայնը լավ է հաղորդում ոչ միայն օդը, այլևջուրը, փայտը, հողը, մետաղները և այլն։
Տարբեր նյութերում ձայնը տարածվում է տարբեր արագություններով:
Օրինակ
Օդում ձայնը տարածվում է մոտավորապես 340 մ/վ արագությամբ, ջրում՝ 1500 մ/վ:
Ձայնը շատ ավելի լավ տարածվում պինդ մարմիններում, հատկապես՝ մետաղներում: Երկաթում ձայնը տարածվում է մոտ 5000 մ/վ արագությամբ:
Երկու մարդկանց խոսակցությանը չեն խանգարում նրանց միջև գտնվող ծառը կամ ցանկապատը։ Դա նշանակում է, որ ձայնը շրջանցում է ոչ մեծ չափերի արգելքները։
Սակայն ձայնը չի կարող շրջանցել զգալի չափեր ունեցող արգելքները՝ լեռը, շենքի պատը, անտառը և այլն։
Ձայնը անդրադառնում է զգալի չափեր ունեցող արգելքներից:
Երբ արգելքներից անդրադարձած ձայնը հասնում է մեր ականջին, մենք լսում ենք ձայնի արձագանքը։
Որպեսզի մեր ականջը տարբերի արձակած և անդրադարձած ձայները, անհրաժեշտ է, որ ձայնն անդրադարձնող մարմինը գտնվի բավականաչափ մեծ հեռավորության վրա: Դրա շնորհիվ է, որ սովորաբար մենք արձագանքը լսում ենք դատարկ շինություններում:
The new year is a perfect time to make a change for the better. The tradition of making New Year’s resolutions is more common in the western hemisphere but also exists in the eastern hemisphere. This tradition involves a person making a commitment to change an unwanted habit or behaviour or setting a personal objective. Typical New Year’s resolutions might be to give up smoking, eat healthier food, do more exercise, become more organised or laugh more – but really, a New Year’s resolution can be almost anything. However, research suggests that many New Year’s resolutions fail. Being realistic about the objectives you set and not making too many New Year’s resolutions might help you to achieve success.
Հին հույներն իրենց պատմությունը կերտել են Բալկանյան թերակղզու հարավում և Էգեյան ծովի ավազանում՝ Հունաստան, Էգեյան կղզիներ, Փոքր Ասիայի առափնյա շրջաններ:
Հունաստանը լեռներով կտրտված՝ ոչ մեծ երկրամասերով տարածք է, որոնցում չկան խոշոր գետեր, արգավանդ դաշտավայրեր ու անտառներ: Ուստի գյուղատնտեսության զարգացման համար անհրաժեշտ էր հողի պարարտացում և ոռոգում: Հունաստանին միշտ պակասել է հացահատիկը, որը ներկրվել է այլ երկրներից: Արոտավայրերի սակավության պատճառով մարդիկ պահում էին հիմնականում մանր եղջերավոր անասուններ՝ այծ, ոչխար: Երկիրը հարուստ էր օգտակար հանածոներով՝ երկաթ, պղինձ, անագ, ոսկի, արծաթ, մարմար, կավ և այլն: Դրանք նպաստավոր պայմաններ էին ստեղծում արհեստագործության համար: Կտրտված ծովափերին նավահանգիստների համար կային բազմաթիվ հարմար ծովածոցեր: Ժամանակի ընթացքում հույները դարձան հմուտ նավագնացներ և հասան Միջերկրական ու Սև ծովերի հեռավոր ափերը: Հույներն այդ բնական միջավայր էին ներգաղթել առանձին ցեղախմբերով Բալկանյան թերակղզու հյուսիսից, որոնք հաստատվել էին երկրի տարբեր հատվածներում: Այդ ցեղախմբերն էին աքայացիները, դորիացիները, հոնիացիները: Երբեմն նրանք պատերազմում էին միմյանց դեմ, սակայն օտարների դեմ պայքարելիս, որոնց անվանում էին բարբարոսներ, միավորվում էին:
Կրետեի տիրապետության դարաշրջանը (Ք.ա. 3000–1100–ական թթ.)
Կրետե կղզին Էգեյան ծովի հարավում է: Այստեղ բնակվող ցեղերը զբաղվում էին երկրագործությամբ և անասնապահությամբ: Հետագայում զարգացան արհեստները՝ մետաղաձուլություն, կավագործություն, կաշեգործություն, փայտամշակություն և այլն: Համատեղ աշխատանքի և պաշտպանության նպատակով գյուղական համայնքները սկսեցին միավորվել ամրոց–պալատների շուրջը: Այդ պալատներում ապրում էին տեղական արքայիկները: Կրետեում կային տասնյակ պալատական նման կենտրոններ: Ք.ա. III հազարամյակի վերջին դրանք միավորվեցին միասնական պետության մեջ: Դրա մայրաքաղաքը Կնոսոսն էր:
Ք.ա. XVII–XV դարերում Կրետեի թագավորությունը հասավ իր հզորության գագաթնակետին: Նա իր տիրապետությունը տարածեց Էգեյան կղզիների և Բալկանյան Հունաստանի վրա: Այդ տերությունն անվանվել է նաև Կրետեի ծովապետություն: Սակայն Կրետեի հզորությունը փլուզվեց Ք.ա. XV դարի կեսերին: Պատճառը բնական աղետն էր. Էգեյան ծովի հարավում տեղի ունեցավ ավերիչ երկրաշարժ: Շուտով Կրետեներ թափանցեցին հունական աքայական ցեղերը: Նրանք ժառանգեցին տեղական մշակույթը, կրոնը և պետական կառավարման կարգը: Սակայն չկարողացան դիմակայել Ք.ա. XII դարի կեսերին սկսված հունական այլ ցեղի՝ դորիացիների ավերիչ արշավանքներին: Դրանց հետևանքով Կրետեի տերությունը հեռացավ պատմության ասպարեզից: Մարդկությունը ժառանգել է Կրետեի մշակութային նվաճումները՝ շինարարական արվեստը, կրոնը, գիր ու գրականությունը, գիտական միտքը:
Հոմերոսյան դարաշրջանի Հունաստանը (Ք.ա. XII–IX դարեր)
Դարաշրջանն այսպես են անվանում, քանի որ ուսումնասիրության հիմնական սկզբնաղբյուրները Հոմերոսի «Իլիական» և «Ոդիսական» պոեմներն են: Այս դարաշրջանի Հունաստանում տիրապետող էր տոհմացեղային հասարակությունը: Դորիացիներն ապրում էին տոհմացեղային կենցաղով: Երբ նրանք, Բալկանների հյուսիսից շարժվելով հարավ, ավերեցին ու թալանեցին Կրետեի պալատական համալիրները, Հունաստանը հետադիմեց. անկում ապրեցին արհեստներն ու առևտուրը: Հաճախակի դարձան ավերիչ պատերազմնե րը: Զորեղ պետական միավորումներին փոխարինեցին առանձին ցեղերն ու ցեղային միավորումները: Հոմերոսյան հասարակության հիմնական խավը ազատ գյուղացիներն էին: Նրանք անձնապես ազատ էին, ունեին հողի իրենց մասնաբաժինը, վարում էին սեփական տնտեսությունը և միաժամանակ զինվոր էին: Ավագանին բաղկացած էր նշանավոր տոհմերի ներկայացուցիչներից: Օգտագործելով իրենց հեղինակությունն ու ազդեցությունը՝ ավագանու անդամներն արդեն հասցրել էին ձեռք բերել հողի մեծ մասնաբաժիններ և հարստություն: Ունեին ստրուկներ, որոնք ռազմագերիներ էին: Ցեղերի և ցեղախմբերի գլուխ կանգնած էր արքայիկը (բասի լևս), որը նաև զորքի հրամանատարն էր: Նրա իշխանությունը բացարձակ չէր, այլ սահմանափակված էր ավագանու խորհրդով: Այդ խորհուրդը որոշումներ էր կայացնում բոլոր կարևոր հարցերի կապակցությամբ: Հաճախ հրավիրվում էր աշխարհաժողով (ագորա): Դրան մասնակցում էին բոլոր չափահաս տղամարդիկ: Հոմերոսյան դարաշրջանի վերջում տոհմացեղային կարգերը սկսեցին քայքայվել:
Սպարտան Բալկանյան Հունաստանի հարավում էր՝ Լակոնիայում: Հնագույն ժամանակներում այստեղ ապրում էին աքայացիները: Ք.ա. XII դարում երկրամասը գրավեցին դորիական ցեղերը:
Սպարտայի հասարակական կարգը
Սպարտայի հասարակությունը կազմված էր երկու հակադիր դասերից՝ սպարտիատներից և հելոտներից:
Սպարտիատները դորիացիներն էին, որոնք իրենց ունեցվածքով և իրավունքներով հավասար էին միմյանց: Հողը պատկանում էր համայնքին: Սակայն սպարտիատները չէին զբաղվում երկրագործությամբ և արհեստներով: Նրանք զինվոր էին և ժամանակի մեծ մասը նվիրում էին մարմնակրթությանը: Յուրաքանչյուր ընտանիքի տրամադրվում էր հողակտոր՝ այնտեղ ապրող հելոտներով: Վերջիններս պարտավոր էին մշակել հողը և սպարտիատին վճարել սահմանված չափի հարկ՝ բնամթերքով:
Հելոտները նվաճված և ստրկացված աքայացիներն էին: Նրանք սպարտիատների համայնքի սեփականությունն էին. ոչ ոք իրավունք չուներ նրանց վաճառելու: Ունեին իրենց ընտանիքը և փոքրիկ տնտեսությունը: Հելոտները զուրկ էին տարրական իրավունքներից:
Սպարտայի պետական կառավարումը
Սպարտայում համատեղ կառավարում էին երկու արքա: Ըստ ավանդույթի՝ նրանք սերում էին հերոս Հերակլեսից: Արքաների իշխանությունը ժառանգական էր: Կար նաև Ծերակույտ, որը կազմված էր 28 անդամից: Նրանք ընտրվում էին ցմահ՝ ամենափառապանծ տոհմերի ներկայացուցիչներից: Արքաների հետ նրանք կազմում էին պետական կառավարման գերագույն մարմինը: Կառավարման մարմիններից էր Աշխարհաժողովը, որին մասնակցում էին բոլոր չափահաս սպարտիատները: Աշխարհաժողովը հրա վիր վում էր ամի սը մեկ անգամ: Իրավասությունները սահմանափակ էին: Հատկանշական էին սպարտացիների համատեղ ճաշկերույթները: Տարբեր տարիքի ու դիրքի 15–20 տղա մարդ ամեն օր ճաշում էին միասին: Դա առիթ էր մտերմիկ շփման: Քննարկվում էին պետական կարևոր հարցեր: Համատեղ ճաշկերույթները նպաստում էին սերունդների միջև փորձի փոխանակմանը և կապի ամրապնդմանը: Պետության հզորության հիմքը բանակն էր: Մարտունակ բանակի միջոցով Սպարտան իր տիրապետությունը տարածեց Հարավային Հունաստանում (Պելոպոնես): Սպարտայի կողմն անցան նաև Միջին Հունաստանի այնպիսի զարգացած պոլիսներ, ինչպիսիք էին Կորնթոսը և Մեգարան: Եվ Ք.ա. VI դարում ձևավորվեց Պելոպոնեսյան միությունը:
Աթենքը Ք.ա. VII–VI դարերում
Աթենական պոլիսը Միջին Հունաստանի Ատտիկա մարզում էր: Ք.ա. VII դարում աստիճանաբար ձևավորվեց Աթենքի քաղաքական կարգը: Անցումը պետականության ուղեկցվում էր տոհմային ավագանու և դեմոսի միջև սուր բախումներով: Երկրում տիրող լարված իրավիճակը շտկելու նպատակով Աթենքի կառավարիչ Սոլոնը Ք.ա. 594 թ. բարենորոգումներ ձեռնարկեց: Նա վերացրեց պարտային ստրկությունը: Պետության միջոցներով փրկագնեց այն աթենացիներին, որոնք ստրկության էին վաճառվել արտերկիր: Էվպատրիդներից բռնագրավեց հողի մի մասը և տվեց ունեզուրկներին: Ըստ ունեցվածքի՝ աթենացիներին բաժանեց չորս խավի՝ հիմք ընդունելով նրանց տարեկան եկամուտը: Ծագումն այլևս վճռորոշ նշանակություն չուներ: Սոլոնը բարեփոխեց նաև աթենական պետությունը: Սկսեց պարբերաբար հրավիրել Աշխարհաժողովի (էկլեսիա) և ժողովրդական դատարանի նիստեր: Դրանց մասնակցելու իրավունք ունեին բոլոր քաղաքացիները: Գործում էին նաև Պետական խորհուրդը և Կառավարությունը, որոնցում ընտրվելու իրավունք ունեին միայն ունևոր քաղաքացիները: Սոլոնը համոզված էր, որ դա պետք է շահագրգռի աղքատներին՝ հարստանալու և հավասարվելու նրանց: Կատարեց նաև դրամական բարեփոխություն՝ դյուրացնելով Ատտիկայի առևտրական հարաբերությունները այլ երկրների հետ: Սոլոնից հետո, սակայն, իրավիճակն Աթենքում ավելի սրվեց: Պայքար սկսվեց տարբեր խմբավորումների միջև: Ք.ա. 557 թ. Պիսիստրատը գրավեց իշխանությունը և որպես տիրան կառավարեց երեսուն տարի: Նա շարունակեց էվպատրիդների հողերը բռնագրավել և հանձնել ունեզուրկ գյուղացիներին: Շուտով Ատտիկայում տիրապետող դարձավ միջին ունեցվածքի դասը: Ստեղծվեց ոստիկանություն, ամրապնդվեց պետական կարգը: Կազմավորվեցին շրջիկ դատարաններ, որոնք օրենքն ու արդարությունը հասցնում էին մինչև հեռավոր գյուղեր: Բուռն զարգացում ապրեցին արհեստները, առևտուրը և ծովագնացությունը: Էգեյան ծովի ավազանում հաստատվեց Աթենքի տնտեսական գերակայությունը: Պիսիստրատի ջանքերով կառուցապատվեց Աթենքի միջնաբերդը: Բանաստեղծները կարգաբերեցին Հոմերոսի «Իլիական» և «Ոդիսական» պոեմների տեքստերը: Կլիսթենեսը շարունակեց իր նախորդների բարենորոգումները: Նա դարձավ ժողովրդավարական կարգերի իրական կերտողը: Կլիսթենեսը Ք.ա. 506 թ. Ատտիկայի տարածքը բաժանեց վարչական տասը շրջանների: Դրանք իրենց հերթին բաժանված էին գյուղերի, որոնք կառավարում էին պետական պաշտոնյաները: Աթենացիներն սկսեցին ապրել համապետական օրենքներով: Պետական խորհրդի կազմում քաղաքացիներն սկսեցին ընտրվել առանց ունեցվածքային տարբերությունների: Նույն սկզբունքով ստեղծվեց կառավարման նոր բարձրագույն մարմինը՝ ստրատեգոսների խորհուրդը: Ստրատեգոսները տասն էին՝ ընտրված ամենահեղինակավոր քաղաքացիներից: Կլիսթենեսի նորամուծություններից էր նաև օստրակիզմի իրավունքը: Դրա էությունն այն էր, որ ամեն տարի Աշխարհաժողովի մասնակիցներին առաջադրվում էր հետևյալ հարցը. «Ո՞ւմ ես համարում Աթենքի համար վտանգավոր»: Նախապես բաժանված կավե սալիկների (օստրակոն) վրա յուրաքանչյուրը գրում էր նրա անունը, ում համարում էր այդպիսին: Ով ամենից շատ էր հիշատակվում, տասը տարով լքում էր Աթենքը: Օստրակիզմը կարևոր դեր խաղաց աթենական ժողովրդավարության կայացման գործում:
B. What words in the story on page 16 mean the opposite of:
1. nasty-ugly
4. young-junior
7. far from-away
2. bad-poor
3. after-later
3. sad-unhappy
6. little-small
C. Write this story. Put one of these words in each empty place:
do does doing make makes making
Our children don’t do much homework, but they doing a lot of work in
school. My son George likes . . . furniture and things like that more than . .
. lessons. He sometimes . . . nice chairs out of old boxes in his class. He
and his friends . . . a lot of noise while they are working, of course.
George is good at sport: he . . . the high jump very well. Such sport . . .
children a lot of good, I think. Don’t you?
Իմ ամանորը առավոտը սկսվում է այսպես։ սկսում ենք տոնածառը զարդարել, հետո մայրիկս և հայրիկս գնում են գնումներ կատարելու։ Այդ ընթացքում ես և իմ քույրիկները նստում ենք և դիտում ենք ամանորյա ֆիլմեր օրինակ один дома, Ճանապարհորդություն դեպի սուրբ ծննդյան աստղը։
Հետո ծնողներս վերադառնում են մայրիկս պատրաստում է աղցանները և պատրաստում է տարբեր ուտեստներ։ Հարիկի հետ ֆիլմ ենք դիտում։ Երբ մայրիկս վերջացնում է ուտեստնները պատրաստել մենք հավաքվում են սեղանի շուրջ և դիմավորում ամանորը։ Իսկ 12 հետո ստանում ենք մեր ամանորյա նվերները։
Այն նյութերը, որոնք հոսանք չեն հաղորդում անվանում են մեկուսիչներ, իսկ որոնք լավ են հաղորդում՝ հաղորդիչներ։
Օրինակ
Չոր փայտը, ռետինը, պլաստմասան հոսանքի վատ հաղորդիչներ են: Հոսանքի լավ հաղորդիչներ են մետաղները: Մարդու մարմինը նույնպես հոսանքի լավ հաղորդիչ է։
Անցնելով մարդու մարմնով` էլեկտրական հոսանքն առաջացնում է մկանների կտրուկ կծկումներ և վնասում օրգանները, կարող է հանգեցնել մահվան։
Ուշադրություն
Տանը և դպրոցում մենք գործ եք ունենում հոսանքի հետ, որը կարող է շատ վտանգավոր լինել, եթե չպահպանեք էլեկտրական հոսանքից օգտվելու կանոնները։
Դրանք հետևյալն են․
չի՛ կարելի վերանորոգել էլեկտրական սարքերը առանց հոսանքի աղբյուրից անջատելու
չի՛ կարելի մերկ ձեռքերով դիպչել հոսանքի կտրված կամ բաց լարերի
հատկապես զգույշ պետք է լինել կենցաղային սարքերից օգտվելիս․ փչացած սարքերը կարող են վտանգավոր լինել կյանքի համար
չի՛ կարելի մոտենալ կտրված, գետնին ընկած հաղորդալարին
թաց ձեռքերով չի՛ կարելի դիպչել էլեկտրական սարքերին
չի՛ կարելի էլեկտրական լարերը մեխով ամրացնել
Դպրոցում փորձեր կատարելը վտանգավոր չէ, երբ օգտագործում ենք գալվանական էլեմենտներ: Սակայն դպրոցում, հոսանքին առնչվող փորձեր կատարելիս պետք է պահպանել աշխատանքի հետևյալ կանոնները։
Ուշադրություն
Դպրոցում էլեկտրական հոսանքով փորձեր կատարելու կանոնները.
1. Դպրոցում էլեկտրական շղթաներ հավաքելու ժամանակ սկզբից պետք է միացնել բոլոր լարերը՝ բացի հոսանքի աղբյուրից եկող լարերից: Վերջիններս պետք է միացնել միայն այն ժամանակ, երբ ձեր կազմած շղթան ստուգվել է ուսուցչի կողմից։
2. Չի կարելի դիպչել բաց, մեկուսիչ շերտից զուրկ էլեկտրական հաղորդալարերին։
3. Չի կարելի օգտագործել ինքնաշեն էլեկտրական սարքեր։
Ուշադրություն
Հոսանքի վտանգի մասին զգուշացնում են այս նշանները.
Ցանկացած պարագայում, եթե որևէ առնչություն եք ունենում էլեկտրականության հետ, անհրաժեշտ է լինել չափազանց զգույշ և յուրաքանչյուր գործողությունից առաջ այդ մասին հարցնել մեծահասակներին:
Հարցեր և առաջադրանքներ։
1․ Որոնք են հաղորդիչները։
Հաղորդիչները նյութեր են, որոնք ունեն էլեկտրական հոսանքը, ջերմությունը կամ այլ էներգիան հեշտությամբ փոխանցելու ունակություն։ Դրանք ունեն ընդհանուր հատկություն՝ էլեկտրոնները կամ մասնիկները հեշտությամբ շարժվում են այդ նյութերի ներսում:
Հաղորդիչների տեսակներ
Էլեկտրական հաղորդիչներ
Նյութեր, որոնք լավ փոխանցում են էլեկտրական հոսանքը:
Օրինակներ՝
Մետաղներ՝ պղինձ, ալյումին, արծաթ, ոսկի:
Գրաֆիտ:
Հալված կամ իոնացված լուծույթներ (օրինակ՝ աղաջուրը):
Ջերմային հաղորդիչներ
Նյութեր, որոնք հեշտությամբ փոխանցում են ջերմությունը:
Օրինակներ՝ մետաղներ (օրինակ՝ երկաթ, պղինձ, արծաթ):
Լուսային հաղորդիչներ
Նյութեր, որոնք թույլ են տալիս լույսը անցնել իրենց միջով:
Օրինակներ՝ ապակի, ջուր, որոշ պլաստիկ նյութեր:
Զանգվածային հաղորդիչներ (մեխանիկական էներգիայի համար)
Նյութեր, որոնք փոխանցում են մեխանիկական ալիքներ, ինչպես ձայնը:
Օրինակ՝ օդը, ջուրը, պինդ նյութերը:
Որոշ հայտնի հաղորդիչների հատկություններ
Պղինձ՝ հաճախ օգտագործվում է էլեկտրական լարերի համար:
Արծաթ՝ լավագույն էլեկտրական հաղորդիչն է, բայց թանկ է:
Գրաֆիտ՝ մետաղ չէ, բայց էլեկտրական հաղորդիչ է:
2․Որոնք են մեկուսիչները։
Մեկուսիչները նյութեր են, որոնք չեն հաղորդում էլեկտրականություն, ջերմություն կամ ձայն։ Դրանք լայնորեն օգտագործվում են տեխնիկայի, շինարարության և այլ ոլորտներում՝ տարբեր համակարգերը պաշտպանելու համար։ Մեկուսիչները կարող են լինել երեք հիմնական տեսակ՝ ջերմամեկուսիչներ, էլեկտրամեկուսիչներ և ձայնամեկուսիչներ։
Ջերմամեկուսիչներ
Օգտագործվում են ջերմությունը պահպանելու կամ այն կանխելու համար։
Օրինակ՝
Ապակե բամբակ
Պենոպլաստ
Կերամիկա
Էլեկտրամեկուսիչներ
Էլեկտրական հոսանքը չեն հաղորդում։
Օրինակ՝
Պլաստմաս
Ռետին
Փայտ
Ձայնամեկուսիչներ
Ձայնի անցումը կանխելու համար։
Օրինակ՝
Աղյուս
Բնափայտ
Հատուկ ձայնամեկուսիչ նյութեր
Մեկուսիչների օգտագործումը կարևոր է էներգիայի խնայման, անվտանգության և հարմարավետության ապահովման համար։
