Արևմտահայերեն առակներ

«Ուխտավոր աղվեսը»

Ընթերցի՛ր այսպես՝

աղուոր-աղվոր (գեղեցիկ)

անոյշ-անույշ (անուշ)

վաղուընէ-վաղվնե (վաղվանից)

զրկուիմ-զրկվիմ (զրկվեմ)

հաճոյքէն-հաճույքեն (հաճույքից)

մեղաւորս-մեղավորս

երթայ-երթա (գնա)

թողութիւն-թողություն

հաւերեն-հավերեն (հավերից)

կը կակուղնայ- կկակուղնա (կփափկի)

ցոյց- ցույց

հաւնոց-հավնոց (հավանոց)

ետեւեն-ետևեն (ետևից)

յետոյ-հետո

դժուար-դժվար

 

1.Ստեղծի՛ր արևմտահայերեն-արևելահայերեն բառարան:

 

զիս-ինձ

ինծի պեէս-ինձ պես

ամենէն արժանի-ամենաարժանի

հրաշազամ-հրաշլի

յանուն-հանուն

կուտամ-կտամ

ծնողներուս-ծնողներիս

մէջէս-մեջիցս

մը-մի

լեցուր-լցրու

վախնար-վախենա

տղոց-տղաներին

նժոյգներ-նժույգներ

ձիւն-ձյուն

վերջոյ-վերջո

2.Փոխադրի՛ր առակը արևելահայերեն:

Օր մը Աղուէսը կ ըսէ Աքլորին.
-Ի՞ նչ աղուոր ու անոյշ կ’երգես, ո՛վ Աքլորիկ։ Երանի՜ գիշեր-ցերեկ հոս
նստէի ու անոյշ ձայնդ լսէի։ Ափսոս, որ վաղուընէ պիտի զրկուիմ քեզ
լսելու հաճոյքէն. մեղաւորս Սուրբ Կարապետ ուխտի պիտի երթայ։
Սիրունի – Աքլոր, կը խնդրեմ զիս հաւնոց առաջնորդէ, որպէսզի մեղքերուս
համար թողութիւն խնդրեմ հաւերէն։
Այս քաղցր խօսքերէն Աքլորին սիրտը կը կակուղնայ ու ան կ՛ըսէ.
-Երթանք, քեզի ցոյց տամ հաւնոցը։
Աղուէսը Աքլորին ետեւէն կը մտնէ հաւաբուն, կը խեղդէ բոլոր հաւերը ու
կ՛ուտէ զանոնք, յետոյ ալ կ՛ուտէ Աքլորը անոր ըսելով.
-Իմ սիրունիկ Աքլոր, գիտե՞ս, թէ ի՛նչ դժուար պիտի ըլլար Սուրբ
Կարապետ անօթի փորով ուխտի երթալը…

Արեւելահայերեն

Մի օր աղվեսն ասում է աքլորին.

«Ի՜նչ լավ ու քաղցր ձայնով ես երգում, այ աքլոր, կուզենայի, որ գիշեր-ցերեկ այստեղ նստեի քո երգը լսելու համար, ափսոս, որ ես կզրկվեմ քեզ լսելու հաճույքից, իմ մեղավոր, Սբ. Կարապետը վաղը ուխտի է գնում։ Սիրուն աքլոր, կարո՞ղ ես ինձ տանել հավանոց, որ մեղքերիս թողություն խնդրեմ»

Այս խոսքերից աքլորների սիրտը փափկվում է և ասում է.

«Գնանք, ցույց կտամ հավանոցը»։

Աղվեսը աքլորից հետևից մտնում է հավանոց, խեղդում և ուտում է բոլոր հավերին, իսկ հետո ուտում է աքլորը` ասելով.

«Իմ սիրուն աքլոր, գիտես որքան դժվար կլիներ սուրբ Կարապետի համար սոված գնալ ուխտի»։

3.Գրի՛ր, թե քո կարծիքով ո՞րն է առակի գաղափարը:

Լրացուցիչ կրթություն

«Սեբաստացու օրեր» նախագծի շրջանակում առաջարկում եմ՝

ընտանեկան ընթերցումներ,

կատարումներ (երգ, պար),

հարցազրույցներ,

թխիկներ,

խոհանոցային գործունեություն,

տեխնոլոգիական աշխատանք:

Ընտանեկան նվերի պատրաստման ընթացքը և արդյունքը պարտադիր է լուսաբանել։

Դաս 1

Հնագույն մարդիկ բնության երևույթներին և ուժերին վերագրում էին գերբնական զորություն: Հավատում էին, որ դրանց կարող են սիրաշահել երկրպագությամբ ու զոհաբերություններով:

Կրոնական պատկերացումները տարբեր էին: Ոմանք հավատում էին, թե աշխարհում ամեն ինչ ոգի ունի, որն արժանի է պաշտամունքի: Մյուսները կարծում էին, թե տվյալ տոհմը կամ ցեղը ծագել է որևէ բույսից կամ կենդանուց:

Երկրագործական համայնքներում պաշտամունքի գլխավոր առարկան արարող Երկիրն էր, որի խորհրդանիշը Մեծ մայրն էր: Յուրաքանչյուր տոհմ և ցեղ ուներ իր սրբատեղին: Այնտեղ էին անցկացվում ծիսական արարողությունները: Ժամանակի ընթացքում սրբազան ծեսերը սկսեցին կատարել որոշակի մարդիկ: Նրանք նաև պահպանում և սերունդներին էին փոխանցում հին ասքերն ու առասպելները: Նրանցից հետագայում ձևավորվեց կրոնի սպասավորների հասարակական խումբը՝ քրմությունը:

Տոտեմապաշտություն —  Հավատ այն կենդանու, բույսի, բնության երևույթի հանդեպ (տոտեմ), որից, մարդկանց պատկերացմամբ, ծագում է տվյալ տոհմը: Տոհմը կրում էր իր տոտեﬕ անունը: Յուրաքանչյուր տոհմ ուներ իր սրբազան կենտրոնը: Այստեղ պահ պանվում էին տոհմական մասունքները, և կատարվում էին ծիսական արարողություններ:

Ոգեպաշտություն (անիﬕզմ) —  Հավատ որևէ մարﬓի ﬔջ ամփոփված կամ ինքնուրույն գործող գերբնական ոգիների նկատմամբ:

Ֆետիշապաշտություն — Հավատ անշունչ առարկաների`   ծառերի, ժայռերի, քարանձաﬖերի, պաշտամունքային տարբեր իրերի գերբնական հատկությունների նկատմամբ: Պաշտամունքի առարկա՝ ֆետիշ, կարող էին լինել, օրինակ՝  նիզակը, դաշույնը, որոնք մարդկանց համար ունեին կենսական նշանակություն:

Հմայապաշտություն —  Հավատ մարդկանց, կենդանիների, բույսերի, բնության երևույթների վրա ներգործելու մարդու ունակության նկատմամբ: Մարդը կարծում էր, թե որոշակի գործողությունների, բառերի, երգի, պարի և այլ ﬕջոցներով հնարավոր է անձրև բերել, քաﬕ բարձրացնել, ապահովել լավ բերք, ունենալ առատ որս և այլն: Նա հմայությամբ փորձում էր բուժել վերքերը և կանխել հիվանդությունները:

Առաջադրանք 1

«Մարդկանց կրոնական պատկերացումները»/կարդալ դասը, 5 նախադասությամբ գրել ամենատպավորիչ հատվածը, քո բառերով ներկայացնել/

Դաս 2

Կրոն

Կրո­նն Արար­չի՝ Աստ­ծու և նրանից բխող բո­լոր երևույթ­նե­րի ու դրսևորում­նե­րի մա­սին մար­դու պատ­կե­րա­ցում­նե­րի ամ­բող­ջու­թյունն է: Կրո­նի հիմ­քը հա­վատն է՝ Աստ­ծու գոյության հիմ­նադ­րույ­թը:

Կրո­նա­գի­տա­կան բա­ցատ­րու­թյամբ կրո­նն աստ­վա­ծու­թյու­նը ներ­կա­յաց­նող հա­մա­կարգ է, մար­դու և Աստ­ծու մի­ջև հոգևոր հա­րա­բե­րու­թյուն: Կրոնն ըն­դու­նում է Աստ­ծու ճա­նա­չե­լի­ու­թյան որո­շա­կի սահ­մա­նը:

Կրո­նը հին է այն­քան, որ­քան մարդ­կու­թյու­նը, և նախ­նա­դա­րյան շրջա­նից ու­նե­ցել է հա­մա­մարդ­կա­յին ու տի­ե­զե­րա­կան բնույթ: Մարդն իր գի­տակ­ցա­կան կյան­քի առա­ջին իսկ պա­հից խոր­հել է իր սկզբնա­վոր­ման, ծագ­ման, կյան­քի ու մահ­վան, գո­յու­թյան մա­սին: Չի եղել որևէ ժա­մա­նա­կաշր­ջան, մարդ­կա­յին հա­սա­րա­կու­թյուն կամ հա­վա­քա­կա­նու­թյուն`   առանց կրո­նի, կրո­նա­կան զգա­ցու­մի և  երևույթ­նե­րի: Կրո­նը պայ­մա­նա­կա­նո­րեն դա­սա­կարգ­վում է՝

1. տոհ­մա­ցե­ղա­յին կամ նախ­նա­դա­ր­յան հա­սա­րա­կու­թյան հա­վա­տա­լիք­ներ (մո­գու­թյուն, կա­խար­դու­թյուն, ոգե­պաշ­տու­թյուն, բնա­պաշ­տու­թյուն, տո­տե­միզմ, ֆե­տի­շիզմ, անի­միզմ և այլն),

2. ազ­գա­յին կամ էթ­նի­կա­կան կազ­մա­վոր­ման կրոն­ներ (հու­դա­յա­կա­նու­թյուն, հին­դո­ւիզմ, ջայ­նիզմ, սին­տո­յիզմ և այլն),

3. հա­մաշ­խար­հա­յին կրոն­ներ, որոն­ցից ամե­նա­տա­րած­ված­ներն են քրիս­տո­նե­ու­թյու­նը, բուդ­դա­յա­կա­նու­թյու­նը, իսլամը:

Կրո­նը վաղ ժա­մա­նակ­նե­րի կրո­նա­կան հա­վա­տա­լիք­նե­րից, բնա­պաշ­տու­թյու­նից, բազ­մաստ­վա­ծու­թյու­նից հա­սել է մի­աստ­վա­ծու­թյան գա­ղա­փա­րին: Իրեն շրջա­պա­տող ողջ Տի­ե­զեր­քում տի­րող ներ­դաշ­նա­կու­թյու­նը մար­դուն մղել է հակ­վե­լու մեկ ընդ­հա­նուր Արար­չի գա­ղա­փա­րին:

Մա­հը, մար­դու ըն­կալ­մամբ, ան­հա­մա­պա­տաս­խան է այդ ներ­դա­շա­նա­կու­թյա­նը. սա էլ մղել է մար­դուն մտա­ծե­լու ան­խու­սա­փե­լի մահ­վան, դրա պատ­ճառ­նե­րի և դրա­նից փրկվե­լու ու­ղի­նե­րի մա­սին: Այս հիմ­նա­հար­ցե­րին է պա­տաս­խա­նում յու­րա­քան­չյուր կրոն:

Հա­մաշ­խար­հա­յին մեծ կրոն­նե­րի գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյան հիմ­քում մար­դու փրկու­թյան գա­ղա­փարն է:

Բո­լոր կրոն­նե­րի նպա­տակ­նե­րը նույնն են, մի­այն դրանց հաս­նե­լու ճա­նա­պարհ­ներն են տար­բեր:

Առաջադրանք 2

Կարդալ,պատմել դասը

Լրացուցիչ աշխատանք՝

Համացանից դուրս գրի՛ր «Եկա,տեսա,հաղթեցի» պատմական թևավոր խոսքը և բացատրի՛ր արտահայտության իմաստը։

1. (գրբ․) (արագ, կտրուկ) ձեռքը բերված մեծ հաջողության, հաղթանակի մասին են ասում ◆ –Ի՜նչ հաղթություն, Հալկա՛մ։ Փառավոր հաղթանակ, լիակատար հաղթելը ասանկ կ’ըլլա․ ասոր կ’ըսեն՝ եկա՛, տեսա՛ հաղթեցի։ Լևոն Շանթ ◆ Տոքթոր [դոքթոր] Քոզմոզ եկավ, տեսավ, հաղթեց: Մեկ հարվածով բժշկությունը գավառին մեջ առանձին և առանձնաշնորհյալ պատվանդանի մը վրա դրավ։ (Ռուբեն Սևակ) ◆ –Աղջիկ տեսա, հավանեցի ու նշանը տվի։ Եկի, տեսի, յաղթեցի։ (Նար-Դոս)

Հայկական լեռնաշխարհը՝ հայերի հայրենիքը։ Աշխարհագրական այն տարածքը, որտեղ կազմավորվել և իր պատմական ուղին է անցել հայ ժողովուրդը, կոչվում է Հայկական լեռնաշխարհ։ Հայկական լեռնաշխարհը գտնվում է Առաջավոր Ասիայի հյուսիսային սահմանագլխին՝ Փոքրասիական և Իրանական բարձրավանդակների, Սև ծովի ու Միջագետքի հարթավայրերի միջև: Հարևան երկրներից՝ Փոքրասիական բարձրավանդակից ու Իրանական լեռնաշխարհից բարձրադիր լինելու պատճառով գերմանացի արևելագետներն այն անվանել են «լեռնային կղզի»: Լեռնաշխարհն ունի ծովի մակերևույթից 1500-1800 մետր միջին բարձրություն։ Ընդհանուր տարածքը մոտ 400 000 քառ. կմ է։ Նրա սահմաններ են՝ հյուսիսից Կուր գետը, հարավից Հայկական Տավրոս լեռնաշղթան ու Միջագետքը, արևելքից ՝ Կասպից ծովը և Ուրմիա լիճ, արևմուտքից՝ Անատոլիական բարձրավանդակ (Փոքրասիական բարձրավանդակ)։

Լեռները և դաշտերը
Հայկական լեռնաշխարհի զգալի մասը հրաբխային ծագում ունի։ Նշանավոր են Մա­սիս (Արարատը, 5165 մ), Արագած (4096 մ), Սիփան, Թոնդրակ և Նեմրութ լեռները ։ Հայկական լեռնաշխարհի դաշտերը, որոնցից հատկապես նշանավոր են Մուշի, Կարինի և Արարատյան դաշ­տերը։

Գետերը և լճերը
Հայկական լեռնաշխարհը հարավ-արևմտյան Ասիայի գլխավոր գետերի ջրբաժանն է։ Այստեղից սկիզբ են առնում խոշոր գետեր, որոնցից հատկապես նշանավոր են Տիգրիսը, Եփրատը, Ճորոխը, Արաքսն ու Կուրը, որոնք թափվում են Սև ու Կասպից ծովեր և Պարսից ծոց։

Հայկական լեռնաշխարհը հարուստ է նաև մեծ ու փոքր լճերով։ Իրենց
մեծությամբ և նշանակությամբ առանձնանում են Ուրմիո (Կապուտան), Վանա
(Բզնունյաց) և Սևանա (Գեղամա) լճերը։

Դասդ էլ ավելի պատկերավոր հասկանալու համար կարող ես դիտել՝ տեսանյութը։

Օժանդակ գրականություն ՝ պատմություն / էջ 6-13/

Առաջադրանք 1. Ի՞նչ է քեզ համար  «Հայրենիք»-ը (մի քանի նախադասությամբ գրիր): Ընտրի՛ր 3 աֆորիզմ և հիմնավորի՛ր։

Հայրենիքը իմ տունն է որտեղ ես ծնվել եմ մեծացել որտեղ ինձ ծանոթ է և հարազատ։

Ընտրի՛ր հետևյալ աֆորիզմներից 

Առաջադրանք 2.

Հայկական լեռնաշխարհի բուսական և կենդանական աշխարհի ներկայացուցիչների նկարներով, փոքրիկ կամ սահիկաշարպրեզենտացիա/: Հայկական լեռնաշխարհում բնակվող, որ կենդանիներն են գրանցված Կարմիր գրքում, պատմիր նրանց մասին:

Մի ժողովրդի պատմությունը գրվում է պատմական աղբյուրների օգնությամբ։

Այդ աղբյուրներն են ՝

1. Տվյալ ժողովրդի լեզուն (հայ ժոզովրդի պատմության աղբյուրներից առաջինը հայոց լեզուն է)։

2. Այդ ժողովրդի մասին պատմող գրավոր հուշարձանները, հին մատյանները (հայոց պատմության ամենահին ժամանակների մասին հայ հեղինակներից առաջինը գրել Մովսես Խորենցին 5-րդ դարում )։

3. Տվյալ ժողովրդի ժողովրդական ստեղծագործությունը (հայ ժողովրդի ժողովրդական ստեղծագործություններից են՝ «Արա Գեղեցիկ և Շամիրամ» «Սասունցի Դավիթ» որոնք կարևոր տեղեկություններ են տալիս այդ ժամանակահատվացի մասին)։

4. Գործածված դրամները, հնագիտությունը նույնպես կարևոր պատմական աղբյուրներ են։

Առաջադրանք

1. Ի՞նչ են ուսումնասիրում ու բացահայտում հնագետները։
2. Տարբեր հին իրեր օրինակ ոսկորներ։
3. Գրի՛ր հին հայկական դրամահատության մասին։
4. Գործածված դրամները, հնագիտությունը նույնպես կարևոր պատմական աղբյուրներ են

Տիգրան Մեծի դարաշրջանի մետաղադրամներ

Նախնադար

Մարդկության պատմության այդ վաղ շրջանն անվանում են նաև քարի դար, քանի որ այդ ժամանակ մարդու պատրաստած և օգտագործած պարզունակ գործիքները հիմնականում քարից էին (կայծքար, վանակատ և այլն): Քարի դարը բաժանվում է երեք մեծ շրջանի`   հին քարի դար(պալեոլիթ), միջին քարի դար (մեզոլիթ) և նոր քարի դար (նեոլիթ): Հին քարի դարն ընդգրկում է հնագույն ժամանակներից մինչև Ք.ա. XII հազարամյակն ընկած ժամանակաշրջանը:

Հնագույն մարդիկ

Մարդկությունն ունի ավելի քան 3 միլիոն տարվա պատմություն: Հնագույն մարդիկ ապրել են երկրագնդի տարբեր վայրերում: Նրանց աշխատանքային գործունեությունը սկիզբ է առել ու զարգացել հազարամյակների ընթացքում: Հնագույն մարդիկ ապրում և աշխատում էին խմբերով: Նրանք հաղորդակցվում էին գլխի, ձեռքերի, մատների շարժումներով`   դրանք ուղեկցելով իմաստավորող հնչյուններով: Հազարամյակների ընթացքում ձևավորվել է լեզուն (խոսքը), որն ավելի է համախմբել մարդկանց: Լեզուն մարդու կարևորագույն նվաճումներից էր: Հնագույն շրջանում տեղի են ունեցել կլիմայական մեծ փոփոխություններ: Ամենանշանակալին մեծ սառցակալումն էր, որը սկսվեց մոտ 1 միլիոն տարի առաջ: Սառցադաշտերը Հյուսիսային բևեռից տարածվեցին մինչև Եվրոպայի, Ասիայի և Ամերի կայի միջին շրջանները: Վերացան անտառներն ու բուսառատ տափաստանները: Անհետացան կենդանիների շատ տեսակներ: Այդ դաժան պայմանները ստիպեցին մարդկանց և կենդանիներին շարժվել դեպի հարավ: Շնորհիվ միջավայրին հարմարվելու իրենց ընդունակությանը մարդիկ կարողացան դիմանալ այդ փորձությանը: Մեզնից մոտավորապես 100 հազար տարի առաջ կլիման կրկին սկսեց տաքանալ: Հողը կրկին ծածկվեց բուսականությամբ: Կենդանիները և մարդիկ աստիճանաբար շարժվեցին դեպի հյուսիս:

Մարդկանց զբաղմունքը

Սկզբում մարդիկ ապրում էին 15–20 անհատներից կազմված փոքրիկ խմբերով, որոնց անվանում են նախնադարյան հոտեր: Այդ խմբերը բնակության մշտական տարածքչունեին և սնունդ հայ թայթելու համար անընդհատ տեղաշարժվում էին: Հնագույն մարդիկ հիմնականում զբաղվում էին հավաք չությամբ ու որսորդությամբ: Հավաքչությամբ զբաղվում էին կանայք և երեխաները: Նրանք հավաքում էին վայրի ցորեն, գարի, արմատներ, հատապ տուղներ, մրգեր և այլն: Որսորդությամբ զբաղվում էին տղամարդիկ: Նրանք որսում էին մանր և խոշոր կենդանիներ`   այծյամ, վարազ, մամոնտ և այլն: Գետերի, լճերի և ծովերի ափերին զբաղվում էին նաև ձկնորսությամբ: Նախնադարյան հոտերն ապրում էին քարանձավներում: Մարդու առաջին գործիքը հատիչն էր`   քարի մի կտոր, որի երեք ծայրը սրված էր: Հատիչով կտրում էին, տաշում, հղկում: Հետագայում գործիքներ էին պատրաստում նաև փայտից և ոսկորից: Ստեղծվեցին նորգործիքներ`   կտրիչներ, քերիչներ, ծակիչներ և այլն: Մեծ նշանակություն ունեցավ կրակի ստացման գյուտը: Սկզբում մարդիկ ծանոթ էին մի այն կայծակից կամ հրաբխից բռնկված կրակին: Հետագայում սովորեցին փայտի կտորները շփելով կամ կայծքարի հարվածով կրակ ստանալ: Կրակով տաքացնում էին կացարանը, կերակուր պատրաստում, պաշտպանվում վայրի գազաններից:

Ինչպես հայտնաբերվեց քարանձավային որմնանկարչությունը

XIX դարի վերջին մի հնագետ հետազոտում էր Իսպանիայի Ալտամիրա քարանձավը: Նա իր հետ տարել էր նաև դստերը: Հանկարծ աղջիկը բղավեց. «Ցուլե՜ր, ցուլե՜ր»: Հայրը ծիծաղեց, բայց երբ գլուխը բարձրացրեց, քարանձավի առաստաղին նկատեց բիզոնների բազմաթիվ ներկանկար պատկերներ:

Ժայռապատկերներ Հայաստանի լեռներում մ․թ․ա․ 3-րդ հազարամյակ

Առաջադրանք

Դիտե՛լ տեսանյութը և մի քանի նախադասությամբ գրել ի՞նչ տպավորություն ստացաք նյութից։

https://www.amerikayidzayn.com/a/6704058.html

Շատ լավ տպաորություններ ունեմ պատմական նյութ եր։

Ի՞նչ է պատմությունը:

Ծանոթացում

Մի ժողովրդի պատմությունը նրա կենսագրությունն է․նախ կարևոր է ծնունդը՝ որտեղ ու երբ է ծնվել, ապա և՝ ամբողջ կյանքը՝ ինչ պայմաններում է այն ընթացել, ինչ դժվարություններ է այդ ժողովուրդը հաղթահարել, մշակույթի ինչ արժեքներ է ստեղծել և այլն։
Մինչ օրս շատերը կարծում են, որ պատմությունը գիտություն է անցյալի
մասին։ Իրականում այդքան էլ այդպես չէ կամ մասամբ է այդպես, քանի որ
պատմությունն այն ամենի մասին է, ինչ տեղի է ունեցել , տեղի է ունենում կամ
կարող է տեղի ունենալ։ Ավելին՝ շատերը պատմությունը պատկերացնում են
որպես անունների և ամսաթվերի ձանձրալի ցուցակ, հեղափոխությունների և
ճակատամարտերի կամ թագավորների, թագուհիների և այլ կառավարիչների
ժամանակավրեպ պատմություններ: Պատմությունը, սակայն, ներառում է
այնպիսի թեմաներ, ինչպիսիք են տնտեսությունը, քաղաքականությունը և
սոցիալական փոփոխությունները, բայց պատմում է նաև իրականացած կամ
չիրականացած երազանքների, ստեղծագործության, փիլիսոփայական ու
կրոնական ոգեշնչման մասին:

Ինչո՞ւ ուսումնասիրել պատմությունը
Պատմության իմացությունը նախ կարևոր է սեփական անցյալն իմանալու
համար։ Այն մասնակցում է մեր ինքնության ձևավորմանը, քանի որ պատմում է այն արժեքների մասին, որոնք մենք կիսում ենք: Պատմությունը հնարավորություն է տալիս վերամտածելու անցյալում կատարված սխալները՝ ապագայում դրանց կրկնությունից խուսափելու համար։ Այն օգնում է հասկանալ, թե ինչպես են այսօրվա իրադարձությունները ձևավորվում անցյալի
իրադարձությունների հիման վրա:

Առաջադրանք

1. Փորձի՛ր մի քանի նախադասությամբ ներկայացնել ՝ ինչու՞ ենք ուսումնասիրում պատմությունը:

Պատմությունը պետք է իմանալ, որովհետև մենք պետք է դասեր քաղենք որ շատ գիտելիք ունենանք, որ, մեր պատմությունը մենք իմանանք։

Ծանոթացում-Ի՞նչ է պատմական ժամանակագրական սանդղակը:

Հին և հնագույն ժողովուրդների պատմությունը լավ հասկանալոււ համար կարևոր է ճիշտ պատկերացնել պատմության թվականությունները և ժամանակագրությունը։ Պատմական ժամանակը ենթաբաժանվում է տարիների, տասնամյակների, դարերի, հազարամյակների: Ստեղծվել է հատուկ ժամանակագրական սանդղակ, մեկնակետ է համարվում 1 թվականը` Հիսուս  Քրիստոսի ծննդյան տարեթիվը, դրանից առաջ ընկած ժամանակահատվածը կոչվում է Քրիստոսից առաջ/Ք.ա./, իսկ հետո ընկածը` Քրիստոսից հետո/Ք.հ./: Քրիստոսից առաջ ընկած ժամանակը հաշվարկվում է յուրահատուկ ձևով՝ տարեթվերի նվազման կարգով: Ք. ա. 200 թվականից մինչև 101 թվականը Ք. ա. II դարն է, 100 թվականից մինչև 1 թվականը՝ Ք. ա. I դարը:

Առաջադրանք

1. Փորձի՛ր պատասխանել

մեկ դարը 100 տարի է

մեկ հազարամյակը 10 դար է

մեկ տարին 365 օր ունի

մեկ օրը ՝24 ժամ

Ծանոթացում

Հայոց այբուբենի տառերի թվային արժեքը

Մաշտոցյան գրի ստեղծումից հետո հայերեն տառերն օգտագործվել են նաև իբրև թվարժեքներ: Այդ տառ-թվերով են ստեղծվել միջնադարյան Հայաստանի ճշգրիտ գիտություններին վերաբերող բոլոր գրքերը: Հայերեն 36 տառերը գրվել են 9-ական տառ պարունակող 4 շարքով, որոնք համապատասխանորեն նշանակում են միավորներ, տասնավորներ, հայրուրավորներ և հազարավորներ:

ա = 1 ժ = 10 ճ = 100 ռ = 1000
բ = 2 ի = 20 մ = 200 ս = 2000
գ = 3 լ = 30 յ = 300 վ = 3000
դ = 4 խ = 40 ն = 400 տ = 4000
ե = 5 ծ = 50 2 = 500 ր = 5000
զ = 6 կ = 60 ո = 600 ց = 6000
է = 7 հ = 70 չ = 700 ւ (ու) = 7000
ը = 8 ձ = 80 պ = 800 փ = 8000
թ = 9 ղ = 90 ջ = 900 ք = 9000

Այս 36 տառերի զուգորդմամբ կարելի է գրել 1-ից մինչև 9999 բոլոր ամբողջ թվերը, օրինակ. ծա = 51, ռջղ = 1990, քջղթ = 9999: Հետագայում հայկական այբուբենում ավելացված օ տառը նշանակել է 10000: Մեծ թվերի համար հայերենն ունեցել է հատուկ անվանումներ և պայմանանշաններ: Օրինակ, 10000-ն անվանել են բյուր և նշանակել ^, որը դրվելով տառաթվանշանի վրա, այն մեծացրել է 10000 անգամ: Այսպես՝

^                   ^              ^             ^
ա = 10000 բ = 20000 ժ = 100000 ք = 90000000

Առաջադրանք

2. Քո ծննդյան տարեթիվը ներկայացրու՛ հայոց այբուբենի տառերի թվային արժեքով:

2013-սագ

Ծանոթության շաբաթ

Մասնակիցները — տարատարիք

Տևողությունը — 1 շաբաթ

Նպատակը — Ծանոթանալ սովորողների հետ՝ միաժամանակ ծանոթանալ իրենց գրավոր և բանավոր խոսքին։ Հետագայում ավելի թիրախային և անհատական ուսուցման համար։

Բովանդակությունը — Հետաքրքիր պատումի տեսքով յուրաքանչյուր սովորող ներկայացնում է իրեն (5-6 նախադասություն) և 1-2 բառով բնութագրում իրեն (կամ կարող է որևէ հերոսի նմանեցնել)։ Իսկ եթե բնութագրող բառ չունի (կամ իրեն ոչ մի կերպարի չի նմանեցնում) հիմնավորի թե ինչու՞ ։

Ես Դավիթ Սիրեյանն եմ սովորում էմ Սեբաստացի կթահամլիրի միջին դպրոցում։ Ես զբաղվում եմ ոսկերչությամբ 3d մոդելավորում։ հաճախում եմ լողի ,մարզիչս ընկեր Մկրտիչն է։ Ես տասնըմեկ տարեկան եմ։ Ես նաև լավ երգում եմ։

Բնութագրող ծանոթությունն ուղղված է սովորողների մոտ միաժամանակ և՛ պատմելու, և՛ իրեն ինքնատիպ կերպով ներկայացնելուն։

Նյութ 1․

նյութ 2․

նյութ 3․

նյութ 4․

Հարցադրումներ

• Ո՞վ է Մխիթար Սեբաստացին: Տեղեկություններ հավաքի՛ր և տեղադրի՛ր քո ուսումնական բլոգում:
• 1676 թվականի Հունվարի 17-ին, Սեբաստյա քաղաքում ծնվեց Մանուկը` Պետրոսի և Շահրիստանի զավակը։ Հետագա տարիներին նա իր ծնողների շնորհիվ ստացավ բարձրորակ կրթություն, որը իրեն կպատրաստեր հետագայում ընտանեկան առևտուրը շարունակելու համար։

  Դեռ վաղ տարիքից Մանուկը երազում էր դառնալ քահանա։

  Նա գտավ մի ընկեր, որի հետ փախան դեպի լեռները, որտեղ ապրեցին որպես ճգնավորներ։

  Մանուկի ծնողները գտան նրանց և նրան տարան տուն։ Այս պատահարի մասին տեղեկանալով` մոտակա վանքի` Սուրբ Նշանի վանահայրը, Մանուկին առաջարկեց վանքում հասարակական աշխատանքներ կատարել, ինչը նորից մերժվեց ծնողների կողմից։

  Նա սկսեց այցելել հարևան ընտանիքներից մեկի տուն, որտեղ մի մայր իր երկու դուստրերի հետ ապրում էր վանականի կյանքով։ Նրա այցելությունների նպատակը նույն տանը ապրող քահանայի հետ զրուցելն էր, ով իրեն շատ բան սովորեցրեց վանական կյանքի մասին։

  Վանական

  1691 թվականն էր, երբ Մանուկը վերջապես թույլատվություն ստացավ իր ծնողներից վանքում աշխատելու համար և շուտով ստացավ սարկավակի աստիճան։ Հենց այս ժամանակ նա իր անունը փոխեց դնելով Մխիթար։

  Տեսնելով, որ վանական կյանքի մակարդակը նախորդ դարերին եղած պատերազմների արդյունքում հազարավոր վանքերի փլուզման պատճառով բավականին ցածր էր, Մխիթարը սկսեց որոնել կրթություն` ճշմարիտ հոգևոր կյանքի մասին։

  Սովորելով կաթոլիկության մասին` Մխիթարը որոշեց, որ իր փնտրած պատասխանները ստանալու լավագույն վայրը Հռոմն էր։ Վերջապես, հասնելով Հալեպ, Մխիթարը դարձավ մի կաթողիկոսի աշակերտ, ով իրեն ծանոթացրեց մարդկանց քրիստոնեացման միաբանությանը։ Մխիթարը որոշեց միանալ այդ միաբանությանը, սակայն նա հիվանդ էր դեղնախտով և ի վիճակի չէր շարունակել իր ճանապարհը։ Նա նաև ստացել էր Հայաստանի վարդապետներից մերժում, քանի որ նրանք հաշտ չէին արևմտյան վարդապետության հետ։ Այսպիսով` նրան ստիպեցին ոտաբոբիկ վերադառնալ տուն։

• Ինչպիսի՞ն պետք է լինի սեբաստացին:
• Իր դպրոցին նվիրված լինի իր դպրոցը սիրող լինի դժվարոթյուները հաղթահարող։
• Երեք կետ, որ փաստում են, որ քո դպրոցն ամենալավն է:
• ․Ընկերասեր են
• ․դասատուները բեսիր
• ․շատ մեծ է։
• Ո՞վ է քեզ համար իսկական սեբաստացին. սեբաստացու քո օրինակը:
• Տիար Աշոտը։

«Իմ սիրելի սեբաստացին» ստեղծագործական աշխատանք

Սովորողները նկարագրում են (կարող են նաև նկարել) իրենց ամենասիրելի սեբաստացուն՝ առանց անունը նշելու, իսկ ընկերները փորձում են գուշակել, թե ով է այդ պատումի հերոսը։