Դավիթ Սիրեյան

1.Ընդարձակի՛ր տեքստը՝ գրելով համապատասխան լրացումներ:

Գեղեցիկ երեկո էր: աստղազարդ երկնքում մայր էր մտնում շողշողուն արևը: Գեղեցիկ փողոցներում ու կանաչ այգիներում զբոսնում են երիտասարդները: Հանկարծ փչեց ուժգին քամին: Քիչ անց սկսվեց ուժգին անձրև, իսկ քամին դարձավ սարսափելի փոթորիկ: Որոտաց ահեղ կայծակը, և անմիջապես օրը մռայլվեց:

2. Բառակազմության ենթարկի՛ր հետևյալ բառերը: (Ուշադրություն դարձրու բառերի գրության ձևին. սովորի՛ր)

1. վայրէջք- վայր (մասնիկ՝ «ներքև») + էջք (արմատ՝ «իջնել»)
2. երբևէ-երբ (հարցական/ժամանակ) + եվէ (որոշիչ մասնիկ, ընդգծում է անորոշությունը)
3. երբևիցե-երբ (հարցական/ժամանակ) + է + վիցե (որոշիչ մասնիկ, ընդգծում էանորոշությունը)
4. վարդազգի-վարդ (արմատ) + ազգի (հասարակ անուն, ցույց է տալիս ծագումնաբանություն)
5. մարդկային-մարդ (արմատ) + կան (ածականակերտ վերջավորություն) + ին (ածականակերտ վերջավորություն)
6. ամենաէական- ամենա (գերադրական աստիճանի մասնիկ) + էակ (արմատ, նշանակում է «գոյություն ունեցող բան») + ան (ածականակերտ վերջավորություն)
7. բազմերանգ- բազմ (արմատ՝ «շատ») + երանգ (արմատ՝ «գույն»)
8. ծովեզր- ծով (արմատ) + եզր (արմատ՝ «եզք, սահման»)
9. մանրէ- մանր (արմատ՝ «փոքր») + է (արմատ՝ «կենսաբանական մասնիկ»)
10. նորեկ-նոր (արմատ՝ «թարմ, նոր») + եկ (արմատ՝ «եկող»)
11. վերելք- վեր (մասնիկ՝ «վերև») + ելք (արմատ՝ «բարձրանալ, դուրս գալ»)
12. լայնէկրան- լայն (արմատ՝ «մեծ, լայն») + էկրան (արմատ՝ «ցուցադրման սարք»)
13. կիսաեփ- կիսա (մասնիկ՝ «կես») + եփ (արմատ՝ «եփել, պատրաստել»)
14. խմբերգ-խմբ (արմատ՝ «միություն, խումբ») + երգ (արմատ՝ «երաժշտական ստեղծագործություն»)
15. էակ- է (արմատ՝ «գոյություն, էություն») + ակ (վերջավորություն, ցույց է տալիս առարկա կամ էություն)
16. իշուկ- իշ (արմատ՝ «հիմնվում է «էշ» կենդանու վրա») +ուկ (նվազման աստիճան ցույց տվող վերջավորություն, փոքրության նշան)

    3. Հարցում արտահայտող բառի փոխարեն պահանջվող ձևով գրի՛ր թանգարան բառը:

    Տարիներ շարունակ (թանգարան) սիրով ընդունում էր այցելուներին:
    (Թանգարանի) տնօրենը ոգևորվել էր նոր գտածոյով:
    Չի կարողանում կտրվել իր ստեղծած (թանգարանից):
    Ինչքա՜ն ենք հպարտանում ձեռագիր մատյանների (թանգարանով):
    (Թանգարանում) ամեն ինչ նույնն էր, տարիներն այնտեղ ոչինչ չէին փոխել:

    4.Փակագծում տրված գոյականները համապատասխանեցրու նախադասությանը:
    Ոչ մի քայլ չի կարողանում անել առանց (օգնության):
    Մարզիկը հանդիսատեսների (համակրանքից) բացի գավաթն էլ շահեց:
    Ռադիոընդունիչ և թթվածնի բալոններ կային (տակառի) մեջ:
    Բոլոր ծովերը կապվում են (օվկիանոսների) հետ:
    Ըստ (օրինակի)՝ տասը նախադասություն գրեցի:
    Պարզվում է, որ ձկներին դեպի (ցանցին) են հրապուրում զանազան ձայներո

1․ Գրադարանի առաջին հատվածում կա 1240 գիրք, իսկ երկրորդ հատվածում՝ 865 գիրք։ Օրական գրադարանը երկու հատվածներից էլ 50-ական գիրք է տեղափոխում նոր բաժին։ Քանի՞ գրքով ավելի շատ կլինեն գրքերը առաջին հատվածում, քան երկրորդում 5 օր հետո։

Լուծում

(5․50=250) (1240-250=990) (865-250=615) (990-615=375)

Առաջին գրադարանը ավել է 375-ով 2 գրադարանից։

2․ Խանութում կար 120 տուփ շոկոլադ, 96 տուփ բլիթ և 135 տուփ կոնֆետ։ Առավոտյան վաճառվեց բլիթների կեսը, իսկ կոնֆետների 1/3-ը։ Քանի՞ տուփով ավելի շատ շոկոլադ է մնացել, քան բլիթ։

(96։2=48)

120-48=72

Ադյունքում 72 անգամ ավելի շատ շոկոլադ է մնացել քան բլիթը,։

3․ Երկու վազորդներից մեկը առաջին օրը վազեց 4500 մ, իսկ երկրորդը՝ 3200 մ։ Երկրորդ օրը երկուսն էլ ավելացրին իրենց վազած ճանապարհի երկարությունը՝ առաջինը 15%-ով, երկրորդը 20%-ով։ Երկրորդ օրը քանի՞ մետրով ավելի է վազել առաջին վազորդը։

4․ Երկու թիմ մասնակցեց մաթեմատիկայի օլիմպիադային։ Առաջին թիմը հավաքեց 875 միավոր, իսկ երկրորդը՝ 739 միավոր։ Որքա՞ն է միավորների տարբերությունը։

5․ Երկու գնացքներ մեկ օրում տեղափոխում են 2750 և 1980 ուղևոր։ Հաջորդ օրն առաջին գնացքը 8%-ով ավելի ուղևոր է տեղափոխում, իսկ երկրորդը՝ 5%-ով ավելի։ Հաջորդ օրին ուղևորների տարբերությունը ինչքա՞ն կլինի։

6․ Ֆերմայի աշխատողները հավաքել են 1280 կգ խնձոր, իսկ հաջորդ օրը՝ 1450 կգ։ Առաջին օրը 250 կգ խնձոր տրվել է բարեգործության, իսկ երկրորդ օրը՝ 320 կգ։ Որքա՞ն է մնացած խնձորների քանակի տարբերությունը։

Բառաշարքերում առանձնացրու՛ հոմանիշների 5 եռյակ:

Ջլատել, վատաբանել, հանգցնել, վհատվել, մարել, հուսալքվել, փնովել, պղծել, մասնատել, հուսահատվել, պառակտել, ապականել, շիջել, պախարակել, արատավորել:

1. Հուսալքվել — Հուսահատվել — Վհատվել

2. Մարել — Շիջել — Հանգցնել

3. Վատաբանել — Փնովել — Պախարակել

4. Ապականել — Պղծել — Արատավորել

5. Մասնատել — Պառակտել- Ջլատել

 

2.Բառաշարքում առանձնացրու՛ հոմանիշ բառերի 5 զույգ:

Կեսօր, հանդարտություն, այգաբաց, միջօրե, խաղաղություն, դայլայլ, հավերժություն, կատար, արշալույս, գագաթ,փայփայանք, հավիտենություն:

1. Կեսօր — Միջօրե

2. Հանդարտություն — Խաղաղություն

3. Այգաբաց — Արշալույս

4. Հավերժություն — Հավիտենություն

5. Կատար — Գագաթ

3.Բառաշարքում առանձնացրու՛ հականիշ ածականների 5 զույգ:

Քնքուշ, ազնիվ, փոթորկուն, դժոխային, նենգ, բիրտ, ողորկ, հանդարտ, խորդուբորդ, եդեմային:

4.Երկու շարքերից ընտրի՛ր արմատ և ածանց և կազմի՛ր ածանցավոր գոյականներ:

Ա. Հիվանդ, ելք, գոգ, ջերմ, արգելել, ավազ, ճահիճ, գերեզման, ամուր, կտակ, դարբին, հյուր, ծառ, աղոթել, աշխատել, ծիրան, այգի, լվանալ, բույր, կտակ, դպիր, արվեստ:

1. Կեսօր — Միջօրե

2. Հանդարտություն — Խաղաղություն

3. Այգաբաց — Արշալույս

4. Հավերժություն — Հավիտենություն

5. Կատար — Գագաթ

Բ. -անոց, -արան, -ոց, -ստան, -ուտ, անք

5. Տրված արմատներով կազմի՛ր մեկական հոդակապով ու անհոդակապ բարդ բառ:

Ջուր, լույս, հաց, որս, երգ, արյուն, արվեստ, աստղ, օգուտ:

Օրինակ՝ ջրհոր-մրգաջու:

1. Ջուր – ջրավազան (հոդակապ) — կաթնաջուր (անհոդակապ

2. Լույս – լուսատուն (հոդակապ) — արեգլույս (անհոդակապ)

3. Հաց – հացահատիկ (հոդակապ) — գինեհաց (անհոդակապ)

4. Որս – որսագող (հոդակապ) — եղնիկորս (անհոդակապ)

5. Երգ – երգիչ (հոդակապ) — հայրեներգ (անհոդակապ)

6. Արյուն – արյունատար (հոդակապ) — սրտարյուն (անհոդակապ)

7. Արվեստ – արվեստագետ (հոդակապ) — ժողարվեստ (անհոդակապ)

8. Աստղ – աստղադիտակ (հոդակապ) — արծվաստղ (անհոդակապ)

9. Օգուտ – օգուտաբեր (հոդակապ) — բարեգօգուտ (անհոդակապ)

6.Յուրաքանչյուր բառաշարքում ընդգծի՛ր 5 ածանցավոր ածական.

ա. բյուրեղյա, քնքուշ, ընկերական, դժվար, դժբախտ, ողորկ, դիպուկ, շքեղ, քաղցր, օտար

բ. նազելի, նիհար, մեծագույն, վստահ, դժգոհ, հարմար, խոսուն, բարի, գեղեցիկ, լիուլի

գ. բարի, մթին, պակաս, լավագույն, անգույն, կապույտ, ապաշնորհ, կոպիտ, գունավոր, վարար

• դ. վարակիչ, օգտակար, վարարուն, ուրախ, ծարավ, հզորագույն, պղտոր, հրեղեն, վճիտ, գունատ

Ահա յուրաքանչյուր բառաշարքում 5 ածանցավոր ածականները՝

ա. ընկերական, դժբախտ, դիպուկ, շքեղ, օտար

բ. մեծագույն, դժգոհ, հարմար, խոսուն, գեղեցիկ

գ. լավագույն, անգույն, ապաշնորհ, գունավոր, վարար

դ. վարակիչ, օգտակար, վարարուն, հզորագույն, հրեղեն

В Корее Пасха отмечается христианами, так как большинство населения страны придерживается буддизма или других религий. Христиане составляют лишь небольшую часть населения, и Пасха, как праздник Воскресения Иисуса Христа, не является традиционным для страны, но она важна для христианских общин.

Основные традиции в Корее:

1. Церковные службы и религиозные обряды
   В Корее Пасха в основном отмечается в церквях, где проходят религиозные службы и литургии. Христиане часто участвуют в богослужениях, которые проходят в день Пасхи. Литургии обычно начинаются рано утром, после чего могут быть специальные песни и молитвы, связанные с воскресением Иисуса Христа. Тем не менее, не все участвуют в этих религиозных обрядах, так как Пасха не является государственной датой.

2. Семейные встречи и ужины
   Пасха также отмечается в семьях, где христиане собираются вместе, чтобы отпраздновать этот день. На праздничный ужин могут подавать традиционные блюда с мясом, фруктами или другими специальными блюдами, приготовленными именно к этому празднику. Кроме того, семьи часто обмениваются подарками, выражая свою любовь и единство.

3. Пасхальные украшения
   Как и в западных странах, иногда можно встретить украшенные яйца и кроликов, которые символизируют жизнь и возрождение. Однако это менее распространено, и не является частью корейской культуры. Эти украшения встречаются в основном в больших городах, например, в Сеуле, где также сильное влияние международных традиций.

4. Личное и духовное образование
   Пасха часто используется христианами как время для переосмысления своей веры. В церквях проводятся семинары и специальные уроки, на которых обсуждают глубокое значение воскресения Христа. Также для детей и молодежи организуют занятия, чтобы они поняли важность воскресения и жертвенности.

5. Международные Пасхальные празднования
   Так как в Южной Корее проживает большое количество иностранцев, особенно христиан, празднования Пасхи часто сопровождаются западным влиянием. В таких городах, как Сеул, могут быть организованы мероприятия с традиционными блюдами и играми, связанными с символикой Пасхи, например, пасхальными яйцами.

1.Առանձնացրու տրված բառերի բաղադրիչները, ընդգծիր վերջածանցները:
Մայրենի, ամանեղեն, մեղմիկ, ընթերցարան, ընկերաբար, լալկան, թղթե, սրիչ, ծածկոց, իջվածք, ֆրանսուհի, հոսք:
2. Ածանցների օգնությամբ տրված բառերով կազմիր՝
ա. անձ ցույց տվող բառեր -իչ ածանցով
պատմել+պատմիչ, թարգմանել+թարգմանիչ, քննել+քննիչ, ուսուցանել+ուսուցանիչ, սրբագրել+սրբագրիչ, տպագրել+տպագրիչ
բ. խնամող, որևէ բանով զբաղվող, պաշտոն կատարող անձ ցույց տվող բառեր -պան ածանցով
ուղտ+ուղտապան, դուռ+դռնապան, ձի+ձիապան, այգի+այգեպան, պարտեզ+պարտեզապան, ջրաղաց+ջրաղացապան, կառք+կառքապան,
գ. տեղի իմաստ արտահայտող բառեր -արան, -ոց, -անոց ածանցներով
ծաղիկ+ծաղկանոց, դպիր+դպրանոց, սուրճ+սրճարան, հյուր+հյուրանոց, գործ+գործարան, հիվանդ+հիվանդանոց, ճաշ+ճաշարան, դարբին+դարբնանոց, մարզպետ+մարզպետարան, վարսավիր+վարսավիրանոց։
3. -ակ, -իկ,-ուկ ածանցներով և տրված արմատներով կազմիր ածանցավոր բառեր:
Կամուրջ+կամրջակ, դուռ+դռնակ, ձուկ+ձուկիկ, աթոռ, պանիր+պանրիկ, սև+սևուկ, կղզի+կղզիակ, մուկ+մուկիկ, լեզու+լեզվիակ, աղջիկ+աղջիակ, մժեղ+մժեղիակ թիզ+թիզուկ, բուն+բունիկ, գառ+գառնուկ, խեղճ+խեղճուկ, ձոր+ձորակ, ձի+ձիուկ, գետ+գետակ, մարդ+մարդիկ;
4. -ավուն վերջածանցով գունանուններ գրիր:

Կապտավուն, ծիրանավուն, կարմրավուն, կանաչավուն, սպիտակավուն։

5. Բառաշարքում առանձնացրու հոմանիշ ածականների 6 զույգ:
Լուռումունջ, ազնիվ, մեծամիտ, չնաշխարհիկ, լռելյայն, քաջ, սրտացավ, անկեղծ, չքնաղ, գոռոզ, խիզախ, գթասիրտ:

6. Բառաշարքում առանձնացրու հոմանիշ գոյականների 6 զույգ:
Վախ, դրացի,  մրրիկ, երկյուղ, երանգ, տրտմություն, փոթորիկ, կասկածանք, գույն, տարակուսանք, հարևան, թախիծ:

Կենդանի օրգանիզմների բնութագրական հատկանիշներից է սննդառությունը:

Սննդառությունը կենդանի օրգանիզմի կողմից տարբեր նյութերի կլանումն է սեփական գոյությունն ապահովելու նպատակով:

Արտաքին միջավայրից կլանված մարմինները և նյութերը, որոնք պահպանում են օրգանիզմի կենսագործունեությունը համարվում են սնունդ:

Սնունդ կարող է ծառայել և՛ անօրգանական նյութը (ջուրը, ածխաթթու գազը), և՛ օրգանականը (շաքարը, ճարպը և այլն) և ամբողջական կենդանի օրգանիզմը:

Բոլոր կենդանի օրգանիզմներում սնունդը ենթարկվում է միատեսակ փոփոխությունների.

1. Սննդի ստեղծում կամ ընդունում և կլանում:

2. Սննդի քայքայում պարզագույն գործառնական միավորների:

3. Այնուհետև՝

ա) ստացված պարզագույն գործառնական միավորների քայքայում և էներգիայի ստացում:

Սննդից անջատված էներգիայի հաշվին օրգանիզմը պահպանում է իր կյանքը և ակտիվությունը: Օրգանիզմի ակտիվությունը կյանքին բնորոշ բոլոր հատկանիշների պահպանումը, դրսևորումը և անխափան գործարկումն է:

Այսինքն, երբ օրգանիզմը շարժվում է, գրգռվում է, աճում է, բազմանում է և այլն, միշտ օգտագործում է սննդային էներգիան:

բ) ստացված պարզագույն գործառնական միավորներից սեփական օրգանիզմին բնորոշ նյութերի կառուցում:

Այդ նյութերը ծառայում են որպես շինանյութ: Այդպիսով առաջանում են նոր բջիջներ, հյուսվածքներ և օրգանիզմն աճում է ու զարգանում:

4. Օրգանիզմը շարունակում է գոյատևել:

Ըստ սննդառության եղանակի կենդանի օրգանիզմները բաժանվում են երեք խմբի.

• ավտոտրոֆներ— էներգիա են ստանում արևից:
• հետերոտրոֆներ — էներգիա են ստանում օրգանական նյութերի քայքայումից:
• միքսոտրոֆներ — էներգիա կարող են ստանալ և արևից և օրգանական նյութերից:

Ավտոտրոֆ սննդառության հիմնական ձևը ֆոտոսինթեզն է:

Բույսը արմատներով հողից կլանում է ջուր, իսկ տերևներով` օդից ածխաթթու գազ: Այդ անօրգանական նյութերից լույսի ազդեցությամբ, կանաչ քլորոֆիլի մասնակցությամբ բույսը պատրաստում է օրգանական նյութ` շաքար: Ֆոտոսինթեզի մնացորդ է թթվածինը, որը տերևներով հարստացնում է օդը:

Ավտոտրոֆ օրգանիզմը ֆոտոսինթեզի արդյունքում ջրից և ածխաթթու գազից սինթեզում է շաքար և անջատում թթվածին:

Ֆոտոսինթեզը բնորոշ է կանաչ օրգանիզմներին` բույսերին, կապտականաչ ջրիմուռներին և որոշ բակտերիաներին:

Հետերոտրոֆ սննդառության հիմնական ձևը պատրաստի սննդի որոնումն ու կլանումն է:

Հետերոտրոֆները օգտվում են ֆոտոսինթեզի պատրաստի արդյունքներից` թթվածնից և շաքարից ու դրա վերափոխումներից: Հետերոտրոֆ են բոլոր սնկերը և կենդանիները:

Միաբջիջ կենդանիներում կան որոշ բացառություններ: Երկարամտրակ էվգլենան ունի քլորոֆիլ և կարող է ինչպես ֆոտոսինթեզել, այնպես էլ սնվել հետերոտրոֆ կերպով:

Ուշադրություն

Կանաչ էվգլենան միքսոտրոֆ է:

Ըստ նախընտրած սննդի տեսակի՝ հետերոտրոֆները լինում են.

Բուսակեր — սնվում են բուսական ծագում ունեցող օրգանիզմներով կամ նրանց մասերով:

Օրինակ` թիթեռները, բադերը, նապաստակները, եղջերուները և այլն:

Կենդանակեր — սնվում են կենդանական ծագում ունեցող օրգանիզմներով: Նրանք որսորդներ են, իսկ սնունդ ծառայող զոհը` որս:

Օրինակ` առյուծը, գայլը, արծիվը, սարդը և այլն:

Ամենակեր — սնվում են և՛ բույսերով, և՛ կենդանիներով:

Օրինակ` մարդը, արջը, կետը:

Ըստ սննդի հայթհայթման ձևի՝ հետերոտրոֆները լինում են.

Սապրոֆիտներ — սնվում են մահացած կենդանի օրգանիզմների մնացորդներով, բույսերի պտուղներով, այլ պատրաստի օրգանական նյութերով:

Օրինակ` աղիքային ցուպիկը, պենիցիլինը, ճանճը, բորենին:

Գիշատիչներ — բոլոր այն կենդանի օրգանիզմներն են, որոնք որս են անում: Այսինքն բռնում են իրենց զոհին, սատկացնում, ապա սնվում դրանցով:

Օրինակ` սարդը, կոկորդիլոսը, վագրը, գայլը:

Որոշ բույսեր հանդիսանում են գիշատիչներ: Նրանք ունեն հատուկ «թակարդներ», որոնցով որսում են միջատների և սնվում նրանց օրգանական նյութերով: Դրանք միջատակեր բույսերն են:

Օրինակ` ռաֆլեզիան, վեներայի ճանճորսը, ցողիկը, ցնցղենին:

Մակաբույծներ — ապրում են որևէ կենդանի օրգանիզմի մեջ կամ օրգանիզմի վրա: Սնվում են նրա օրգանական նյութերով: Այդ օրգանիզմը մակաբույծի տերն է: Մակաբույծները թունավորում են տիրոջ օրգանիզմը:

Օրինակ՝ լյարդի ծծանը, էխինոկոկը, եզան երիզորդը, տիզը:

Հարցեր և առաջադրանքներ․

1․Ուշադիր նայիր տրված նկարներին և ընտրիր ճիշտ տարբերակը:

3․ եղջերուները

Ո՞ր նկարում է պատկերված միայն ամենակեր օրգանիզմ.

2․Ուշադիր նայիր տրված նկարին և գտիր ճիշտ պատասխանը:

Նկարում պատկերված է հետերոտրոֆ օրգանիզմ, որը հանդիսանում է.

• բուսակեր
• ամենակեր
• կենդանակեր

3․Ի՞նչ է հետերոտրոֆ օրգանիզմներ գիտեք: Բերե՛ք օրինակներ

Արջ, մարդ։

4․Ի՞նչ է ավտոտրոֆ օրգանիզմներ գիտեք: Բերե՛ք օրինակներ

օգտվում են ֆոտոսինթեզի պատրաստի արդյունքներից` թթվածնից և շաքարից ու դրա վերափոխումներից: Հետերոտրոֆ են բոլոր սնկերը և կենդանիները:

Գրավոր քննարկի՛ր հետևյալ առակը․

Աշակերտն ուսուցչին հարցրեց.

– Դու այնքան իմաստուն ես, միշտ լավ տրամադրություն ունես, երբեք չես բարկանում: Օգնիր, որ ես էլ այդպիսին դառնամ:

Ուսուցիչը համաձայնեց և խնդրեց, որ աշակերտը բերի մեկ կարտոֆիլ ու թափանցիկ պոլիէթիլենային տոպրակ:

– Եթե դու բարկանաս ինչ-որ մեկի վրա և նեղանաս նրանից, վերցրու կարտոֆիլը, նրա վրա գրիր այն մարդու անունը, ում հետ վիճել ես, և դիր տոպրակի մեջ:

– Եվ վե՞րջ,- հիասթափված ասաց աշակերտը:

– Ոչ,- պատասխանեց ուսուցիչը,- դու այն միշտ քեզ հետ պիտի տանես, ուր էլ որ գնաս, և ամեն անգամ, երբ էլի ինչ-որ մեկը նեղացնի քեզ, կարտոֆիլի վրա ավելացնես նրա անունը:

Աշակերտը համաձայնեց: Անցավ որոշ ժամանակ: Աշակերտի տոպրակը լցվեց կարտոֆիլներով և շատ ծանրացավ: Շատ դժվար դարձավ այն միշտ հետը տանելը: Բացի դրանից, առաջինը դրված կարտոֆիլը սկսեց փչանալ, ու ահավոր հոտ տարածվեց շուրջբոլորը:

Այդ ժամանակ աշակերտը եկավ ուսուցչի մոտ ու ասաց.

– Սա արդեն հնարավոր չէ տանել. Նախ՝ շատ ծանր է արդեն, հետո էլ՝ կարտոֆիլը փչացել է: Մի ուրիշ բան առաջարկիր:

Ուսուցիչն ասաց.

– Լսիր, նույն բանը քեզ հետ է կատարվում: Ուղղակի դու դա միանգամից չես նկատում: Քայլերդ վերածվում են սովորության, սովորությունը` բնավորության, ինչն էլ ծնում է վատ արատներ: Ես քեզ հնարավորություն տվեցի դրան կողքից հետևել: Ամեն անգամ, երբ կորոշես նեղանալ որևէ մեկից կամ, հակառակը, նեղացնել ինչ-որ մեկին, մտածիր` արդյո՞ք քեզ պետք է այդ բեռը:

1.Առակից դու՛րս գրիր բոլոր ածականները, գրի՛ր տեսակները (որակական , հարաբերական):

իմաստուն (որակական)

լավ (որակական)

թափանցիկ (որակական)

հիասթափված (որակական)

հնարավոր (որակական)

ծանր (որակական)

փչացած (որակական)

ահավոր (որակական)

2.Նախադասություններում ընդգծի՛ր գլխավոր անդամները:

• Դու այնքան իմաստուն ես, միշտ լավ տրամադրություն ունես, երբեք չես բարկանում. (Դու — ենթակա, ես, ունես, չես բարկանում — ստորոգյալներ)
• Ուսուցիչը համաձայնեց և խնդրեց, որ աշակերտը բերի մեկ կարտոֆիլ. (Ուսուցիչը — ենթակա, համաձայնեց, խնդրեց — ստորոգյալներ, աշակերտը — ենթակա, բերի — ստորոգյալ)
• Աշակերտի տոպրակը լցվեց կարտոֆիլներով և շատ ծանրացավ. (Տոպրակը — ենթակա, լցվեց, ծանրացավ — ստորոգյալներ)
• Առաջինը դրված կարտոֆիլը սկսեց փչանալ, ու ահավոր հոտ տարածվեց շուրջբոլորը. (Կարտոֆիլը — ենթակա, սկսեց փչանալ — ստորոգյալ, հոտ — ենթակա, տարածվեց — ստորոգյալ)
• Ես քեզ հնարավորություն տվեցի դրան կողքից հետևել. (Ես — ենթակա, տվեցի — ստորոգյալ, հնարավորություն — լրացուցիչ)

3.Նման խրատական մեկ առակ էլ փորձի՛ր ինքդ ո

Մի մարդ ուներ երկու ջրամբար: Մեկը միշտ մաքուր էր, իսկ մյուսը՝ կեղտոտ: Մարդը երբեք չէր խմում կեղտոտ ջրից, բայց ամեն անգամ այնտեղ ավելացնում էր աղբ: Մի օր, երբ մաքուր ջուրը վերջացավ, նա հասկացավ, որ ստիպված է խմել այն, ինչ ինքն է աղտոտել:

Խրատ՝ երբեք մի՛ պղծիր այն, ինչ հետո կարող է քեզ պետք գալ:

Ժամանակով Արևելքի մի հրաշագեղ աշխարհում արդարամիտ և խելացի մի թագավոր է եղել: Նա ունեցել է երեք որդի:
Եղավ, որ այդ թագավորը ծերացավ և կառավարության սանձը կամեցավ դեռ ողջ օրով հանձնել իր ժառանգներից նրան, որն ավելի ընդունակ կլինի այդ դժավրին գործին: Ուստի մի օր կանչեց որդիներին և ասաց.
-Սիրելի որդիներ, տեսնում եք, որ ձեր հայրը ծերացել է ու էլ չի կարող երկիրը կառավարել: Ես վաղուց իջած կլինեի իմ գահից, եթե կատարված տեսնեի այն միտքը, որ երկար տարիներ պաշարել է հոգիս: Եվ հիմա ձեզանից ով որ իմաստուն կերպով լուծե այդ իմ միտքը, նա կստանա իմ թագը, նա կկառավարե իմ ժողովուրդը:
-Ապրած կենա մեր սիրելի հայրը, սուրբ է մեզ համար նրա վեհ կամքը. Այդ ի՞նչ մեծ միտք է, որ չի կարողացել լուծել նրա իմաստուն հոգին:
-Ահա՛ տեսնո՞ւմ եք այդ ահագին և մեծածավալ շտեմարանը, որ վաղուց շինել եմ: Իմ փափագս էր այդ լցնեի այնպիսի բանով, որ ամենապիտանին լիներ աշախարհիս երեսին և որով կարողանայի բախտավոր դարձնել իմ ժողովուրդը: Այդ շտեմարանը մնում է դատարկ:
Եվ հիմա, ո՛վ ձեզնից կարողանա այդ շտերամանը իր բոլոր անկյուններով, ծայրեծայր, լցնել աշխարհի այդ ամենապիտանի բանով, թող նա արժանի լինի գահին:
Առե՛ք գանձերիցս ինչքան որ կուզեք և առանձին-առանձին ուղի ընկեք քաղաքե-քաղաք, աշխարհ-աշխարհ, գտեք այդ բանը և լցրեք իմ շտեմարանը:
Ձեզ երեք անգամ քառասուն օր միջոց եմ տալիս:
Որդիները համբուրեցին հոր ձեռքը և ճանապարհ ընկան:
Ամբողջ երեք անգամ քառասուն օր նրանք շրջեցին քաղաքե-քաղաք, աշխարհե-աշխարհ. տեսան ուրիշ-ուրիշ մարդիկ, ուրիշ-ուրիշ բարքեր ու ժամանակին եկան կանգնեցին հոր առջև:
-Բարով եք եկել, անգին որդիներս, գտե՞լ եք արդյոք և բերել՝ ինչ որ ամենապիտանի բանն է աշխարհում:
-Այո՛, գտել ենք, սիրելի հայր,- պատասխանեցին որդիները:
Եվ հայրն իսկույն վեր առավ որդիներին և գնացին շտեմարանի դուռը. այնտեղ հավաքված էին բոլոր պալատականները և շա՛տ ժողովուրդ:
Թագավորը բացեց դուռը և կանչեց մեծ որդուն.
-Ինչո՞վ կլցնես այս ահագին շտեմարանս, սիրելի որդյակ, ի՞նչ բանով, որ աշխարհում ամենապիտանին լինի:
Եվ մեծ որդին գրպանից հանեց մի բուռ հացահատիկ՝ պարզելով դեպի հայրը՝ ասաց.
-Հացով կլցնեմ այս ահագին շտեմարանը, թանկագին հայր:
Ի՞նչն է աշխարհում ամենապիտանի բանը, քան հացը, ո՞վ կարող է առանց հացի ապրել: Շատ թափառեցի, շատ բան տեսա,- բայց հացից անհրաժեշտ ոչինչ չգտա:
Այն ժամանակ հայրը կանչում է միջնեկ որդուն.
-Ինչո՞վ կլցնես այս ահագին շտեմարանս, սիրելի որդյակ, ի՞նչ բանով, որն աշխարհում ամենապիտանին լինի:
Եվ միջնեկ որդին հանեց գրպանից մի բուռ հող, պարզելով դեպի հայրը՝ ասաց.
-Հողով կլցնեմ ես ահագին շտեմարանը, թանկագին հայր, ի՞նչն է աշխարհում ամենապիտանի բանը, քան հողը: Առանց հողի հաց չկա, առանց հողի ո՞վ կարող է ապրել: Շատ թափառեցի, շատ բան տեսա, բայց հողից անհրաժեշտ ոչինչ չգտա:
Ապա հայրը կանչեց կրտսեր որդուն.
-Ինչո՞վ կլցնես այս ահագին շտեմարանս, սիրելի որդյակ, ի՞նչ բանով, որն աշխարհում ամենապիտանին լինի:
Այդ միջոցին կրտսեր որդին հաստատ քայլերով մոտեցավ շտեմարանին, անցավ շեմքը, գրպանից հանեց մի փոքրիկ մոմ, կայծքարին խփեց հրահանը, կայծ հանեց, վառեց աբեթը, հետո մոմը: Բոլորը կարծում էին, թե նա ուզում է լույսի լուսով լավ զննել շտեմարանը, նրա ահագնությունը:
-Դեհ, ասա, որդի, ինչո՞վ կլցնես.- անհամբեր ձայնով հարցրեց հայրը:
-Լույսով կլցնեմ այս ահագին շտեմարանը, իմաստուն հայր, լույսով միայն: Շատ թափառեցի, շա՛տ աշխարհներ տեսա, բայց լույսից անհրաժեշտ ո՛չ մի բան չգտա: Լույսն է ամենապիտանի բանը աշխարհում: Առանց լույսի հողը հաց չի ծնի, առանց լույսի հողի վրա կյանք չէր լինի:
Շա՛տ թափառեցի, շա՛տ աշխարհներ տեսա և գտա, որ գիտության լույսն է ամենապիտանի բանը, և միայն գիտության լույսով կարելի է կառավարել աշխարհը:
-Ապրե՛ս,- գոչեց ուրախացած հայրը,- քեզ է արժանի գահն ու գայիսոնը, քանի որ լույսով ու գիտությամբ պիտի լցնես թագավորությունդ և մարդկանց հոգիները:
-Ապրա՛ծ կենա մեր երիտասարդ լուսավոր թագավորը,- գոչեցին ոգևորված պալատականներն ու ժողովուրդը ամբողջ:

առաջադրանքներ:

1. Հեքիաթից դո՛ւրս գրիր անհասկանալի բառերը և բացատրի՛ր:
2. Սանձ – Թագավորի իշխանությունը կամ կառավարումը, ղեկավարում։
3. Պաշարել – Շատ մտածել ինչ-որ բանի մասին, տևական ժամանակ մտահոգվել ինչ-որ գաղափարով։
4. Վեհ – Բարձր, մեծագույն, վսեմ։
5. Շտեմարան – Պահեստ, որտեղ ինչ-որ բան է հավաքվում կամ պահվում։
6. Փափագ – Ցանկություն, երազանք։
7. Քառասուն օր միջոց – Տրված ժամանակի սահման, այս դեպքում՝ 40 օր։
8. Թափառել – Երկար ճանապարհորդել, տեղից տեղ գնալ։
9. Կապույտով նշված բառերի հոմանիշները գրի՛ր:
10. Երկիր – պետություն, աշխարհ, հայրենիք, պետություն, տիեզերական մարմին, մոլորակ, հող։
11. Իմաստուն – խելացի, գիտակ, բանիմաց, հանճարեղ, խորագետ, խորաթափանց։
12. Վեհ կամք – ուժեղ ցանկություն, հաստատակամություն, անսասանություն, բարձր նպատակասլացություն, մեծ հոգի։
13. Շտեմարան – պահեստ, գանձարան, պահոց, պահեստարան, պահուստ։
14. Փափագ – ցանկություն, երազանք, մաղթանք, ձգտում, հույս։
15. Ուղի – ճանապարհ, երթուղի, ուղին, ճանապարհորդություն, ուղիներ։
16. Բարքեր – սովորույթներ, ավանդույթներ, վարքագիծ, բարոյական սկզբունքներ, կենսակերպ։
17. Կանաչով նշված բառերի հականիշները գրի՛ր:
18. Ամենապիտանի – անպիտան, անօգուտ, անարժեք, անպետք։
19. Վառեց – մարեց, մարեց, լույսը մարում։
20. Իմաստուն – անիմաստ, հիմար, չխելամիտ, անհասկացող։
21. Լույս – մթություն, խավար, ստվեր, մթություն։
22. Լցնես – դատարկել, դատարկել, խեղդել, բաց թողնել։
23. Երիտասարդ – ծեր, հին, տարեց, ծերացած։
24. Լույսն է ամենապիտանի բանն աշխարհի: Համամի՞տ ես արդյոք թագավորի կրտսեր որդու հետ: Ինչո՞ւ:

25. Այո, ես համաձայն եմ թագավորի կրտսեր որդու հետ։ Նա ճիշտ է ասում, որ լույսն է ամենապիտանի բանն աշխարհում, քանի որ լույսը չի միայն ֆիզիկական լույսը (օրինակ՝ արևի լույսը), այլ նաև գիտելիքը և իմաստությունը, որոնք օգնում են մարդկանց ճիշտ որոշումներ կայացնելու և կյանքը կառուցելու։ Լույսը անհրաժեշտ է, որպեսզի մենք կարողանանք տեսնել ճիշտ ուղին և կատարել բարի գործեր։

    Ինձ համար լույսը ներկայացնում է թե՛ գիտելիքը, թե՛ սերունդներին փոխանցվող արժեքները, որոնք օգնում են մեզ զարգանալ։ առանց լույսի կյանքը դառնում է մութ և չկարողացող առաջ գնալ։

    Այսինքն, թագավորի կրտսեր որդին ճիշտ է, որովհետև գիտության ու իմաստության լույսով է միայն հնարավոր աշխարհը ճիշտ կառավարել ու մարդկանց օգնել։

26. Թվարկի՛ր հեքիաթի հերոսներին:

27. Հեքիաթի հերոսները են.

    1. Թագավոր
    2. Մեծ որդի
    3. Միջնեկ որդի
    4. Կրտսեր որդի
    5. Պալատականները
    6. Ժողովուրդը
28. Տրված արտահայտություններից յուրաքանչյուրով երկու նախադասություն կազմի՛ր` դրանք գործածելով՝
29. ա) ուղիղ իմաստով,

    բ) որպես դարձվածք

    Գլուխ տալ, աչքը մտնել, ձեռք ձեռքի տալ։

30. ա) Ուղիղ իմաստով

    1. Գյուղում շատ մարդկանց գլուխ տվեցին նոր դպրոցը կառուցելու համար։
    2. Նրանք միասին գնում էին և գլուխ տվեցին բարեգործական նախագծին։

    բ) Որպես դարձվածք

    1. Հաճախ միմյանց հետ գլուխ տալով՝ նրանք լուծեցին բոլոր խնդիրները։
    2. Թիմը պետք է գլուխ տա հաջողությունների հասնելու համար։

    ---

    ա) Ուղիղ իմաստով

    1. Աչքը մտավ նրա մեջ, երբ տեսավ այդ նոր հետաքրքիր նկարները։
    2. Աչքը մտել էր ճանապարհին, երբ տեսավ նախշված փայտե տունը։

    բ) Որպես դարձվածք

    1. Խորհուրդները մեկս մյուսի աչքում մտան, բայց գործել սկսեցին միայն միասին։
    2. Աշխատանքի ընթացքում աչքը մտնելը շատ տարածված է, քանի որ ամեն մարդ ունի իր կարծիքը։

    ---

    ա) Ուղիղ իմաստով

    1. Նրանք ձեռք ձեռքի տվեցին և պատրաստեցին համատեղ նախագիծը։
    2. Մենք ձեռք ձեռքի տվեցինք՝ որպեսզի միասին լուծենք այս դժվարությունը։

    բ) Որպես դարձվածք

    1. Ամեն անգամ, երբ մենք միասին ձեռքը ձեռքի տալիս ենք, մեզ հաջողվում է լուծել խնդիրները։
    2. Դու գիտես, որ միայն միակողմանի չէ, պետք է բոլորով ձեռք ձեռքի տալ։