Լեզվական աշխատանք

6.Բառաշարքում առանձնացրու հոմանիշ գոյականների 6 զույգ:Վախ, դրացի,  մրրիկ, երկյուղ, երանգ, տրտմություն, փոթորիկ, կասկածանք, գույն, տարակուսանք, հարևան, թախիծ:

վախ-երկյուղ

դրացի-հարևան

մրրիկ-փոթորիկ

երանգ-գույն

տրտմություն-թախիծ

կասկածանք-տարակուսանք

7.Բացատրի՛ր դարձվածքները բառարանի օգնությամբ:Իրար սրտից ջուր խմել –Իրար հաճելի վարմունք ունենալՀազար մաղով անցկացրած –Հիվանդի համար ջուր բերող –Գլխին կրակ թափել –բարկությունը զեղելԿանաչ-կարմիրը կապել –Կոպեկի համար մեռած –փողի ետեվից ընկնողՈւրիշի բնում ձու ածել –ուրիշի հաշվին Ոտքի կոխան դարձնել –Օգուտը ուրիշին տալՓուշը մատից հանել –Նեղության պահին օգնության գալԳրքի մի երեսը կարդալ —

8. Որ դարձվածքների  իմաստն է սխալ բացատրված:

  1. ժամավաճառ լինել – իզուր ժամանակ վատնել2.երեսից կախվել – թախանձել3.արյունը ջուր դառնալ – սահմռկել4.աչքերը փակել – ժպտալ5. աչքը ջուր կտրել – կարոտով, անհամբերությամբ սպասել6. անձյուն ձմեռ – անճարակ մարդ7. գլխարկը գետնովը տալ – նորաձև հագնվել8. գլխին տալ — ուրախանալ:9.Հետևյալ դարձվածքներով մեկական նախադասություն կազմել:
  2. Ընկերս այնպես վախեցավ, որ Լեղին ճաքել
  3. դասընկերս այնքան ջղայնացավ, որ արյունը գլխին խփել
  4. ավտովթարի արդյունքում որ կատուն հոգին ավանդել
  5. անարգանքի սյունին գամել
  6. ճամփա պահել
  7. դասընկերըս իր դասերը ականջի հետև գցել:

10. Հետևյալ բառերի համար գտնել հոմանիշ դարձվածքներծաղրելհիվանդանալօգնելհասկանալմեռնելանտեսելծուլանալուրախանալճարպիկթանկսպառնալգունատվելէժան

Արագածին

Դո՛ւ, Արագա՛ծ, ալմաստ վահան

Կայծակեղեն թրերի,

Գագաթներդ՝ բյուրեղ վրան

Թափառական ամպերի։

Սեգ ժայռերդ՝ արծվի բույն,

Լճակներդ՝ լույս-փերուզ.

Առուներդ՝ մեջքիդ փայլուն

Պերճ գոտիներ ոսկեհյուս։

Աղբյուրներդ գիշեր ու զօր

Խոսքի բռնված իրար հետ,

Վտակներդ գիլ ու գլոր

Աբրեշումե փեշերեդ։

Թիթեռներդ՝ հուր-հրեղեն

Թռչող-ճախրող ծաղիկներ,

Զառ ու զարմանք երազներեն

Պոկված ծվեն-ծվիկներ։

Ծիրանավառ դու թագուհի,

Բուրումների դու աղբյուր,

Ծաղիկներդ հազար գույնի,

Հազար անուն, հազար բույր։

  1. Դուրս գրի՛ր անծանոթ բառերը և բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր:
  2. Փիրուզ-տես,
  3. աբրեշումե-ժողովուրդական։
  4. Առանձնացրո՛ւ և կարդա՛ այն բառերը, որոնց հոմանիշներն ու հականիշները կարող ես թվարկել:
  5. Դու ես, թռչող ճախրող, գիշեր ցերեկ։
  6. Արտահայտիչ կարդա՛ բանաստեղծությունը՝ ուշադրություն դարձնելով կետադրությանը:
  7. Դուրս գրի՛ր փոխաբերություններն ու համեմատությունները: Բացատրի՛ր
  8. Թափառական ամպեր, կայծակեղեն թրեր
  9. Թեշտադրելով բանաստեղծության նկարագրությունները՝  պատմի՛ր Արագածի մասին:
  10. Ի՞նչ գիտես Արագածի մասին. համեմատի՛ր տպավորություններդ բանաստեղծության նկարագրության հետ:
  11. Արագածը մեր ամենբարձր սարերից մեկն է արագած մեր մշակույթի մի մասնիկն է։
  12. Նկարի՛ր բանաստեղծության ամենատպավորիչ հատվածը:
  13. Ֆոտոնկարների միջոցով ներկայացրո՛ւ Արագածը օրվա տարբեր պահերին: Եթե կարող ես, ինքդ ֆոտոնկարի՛ր:

ժայռից մասուր է կաթում

Ժայռից մասուր է կաթում,
Կարմիր սարսուռ է կաթում,
Ձորում մշուշ է:

Առուն մասուր է տանում,
Կարմիր սարսուռ է տանում,
Ի՜նչ էլ աշխույժ է:

Առուն բարի է այնպես,
Հասկանալի է այնպես,
Այնպես անուշ է:

Նա երկնչում է քարից,
Բայց երբ թռչում է քարից,
Ահռելի ուժ է:

Առուն ինչպե՞ս կլռի,
Սերս եկել է ջրի,
Ձեռքինը կուժ է:

Առուն մասուր է տանում,
Կարմիր սարսուռ է տանում,
Աշուն է, ուշ է:

Առաջադրանքներ

  1. Ընթերցի՛ր բանաստեղծությունը՝  դուրս գրելով և բացատրելով անծանոթ բառերը։
  2. Ընթերցի՛ր ՝առանձնացնելով և բացատրելով փոխաբերությունները։
  3. Սարսուռ-սարսափ երկյուղ-վախ
  4. Ո՞վ է ստեղծագործության գլխավոր հերոսը․ հիմնավորի՛ր պատասխանդ։
  5. Առուն։
  6. Ի՞նչ գույն ունի այս բանաստեղծությունը։ Նկարի՛ր այն միայն գույներ օգտագործելով։
  7. Առանձնացրո՛ւ քեզ դուր եկած տողերը և հիմնավորի՛ր ընտրությունդ։
  8. Ժայռից մասուր է կաթում,
    Կարմիր սարսուռ է կաթում,
    Ձորում մշուշ է:
  9. Վերլուծիր բանաստեղծության մեջ ընդգծված հատվածը։
  10. Բացատրի՛ր հետևյալ միտքը․

Առուն մասուր է տանում,
Կարմիր սարսուռ է տանում,
Աշուն է, ուշ է:

8. Տրված բառերի գործածությամբ, ութնյակներ / ութ տողից կազմված բանաստեղծություն/  կամ քառյակներ/ չորս տողից կազմված բանաստեղծություն/, հորինի՛ր: 

Մասուր, սարսուռ, աշուն, ուշ, փուշ, կարմիր, անուշ, մշուշ, մուժ, քամի, տանի:

9. Գրի՛ր ստեղծագործական շարադրություն << Մասուրի ճամփորդությունը>> վերնագրով և հրապարակի՛ր։

10. Արտահայտիչ ընթերցի՛ր բանաստեղծությունը, ձայնագրի՛ր ընթերցումդ և հրապարակի՛ր բլոգումդ։

11. Ի՞նչ գիտես մասուրի մասին։ Տարբեր աղբյուրներից օգտվելով՝ ուսումնական նյութ պատրաստի՛ր։ 

« Եթե չլիներ Կոմիտասը…»:

Կոմիտաս Վարդապետը նա մեծ երգահան էր, եթե նա չլիներ ապա մշակույթը չեր զարգանա։ Կոմիտասը գրել է բազմաթիվ երգեր նա մեր գուսանն է եղել եթե նա չլիներ չեին լինի բազմաթիվ երգեր։

Կոմիտասը ստեղծում է երգչախումբ, ժողովրդական գործիքների նվագախումբ, մշակում ժողովրդական երգեր, գրում իր առաջին ուսումնասիրությունները հայ եկեղեցական երաժշտության մասին։ Կոմիտասն հաճախ իր ժամանակն անց էր կացնում ուղևորությունների մեջ՝ հանդես գալով զեկուցումներով ու դասախոսություններով, իր կազմակերպած համերգներում ելույթ ունենալով որպես մեներգիչ ու խմբավար:

Կոմիտասի անունով են կոչվել Հայաստանի պետական լարային քառյակը, Երևանի կոնսերվատորիան, Կամերային երաժշտության տունը, պողոտա, զբոսայգի, Ստեփանակերտի երաժշտական դպրոցը, երգչախմբեր ։«Կոմիտասը չափազանց ուրախ և չափազանց աշխատասեր էր։  Կոմիտասը հայ երգով լույս աշխարհ հանեց դարերի խավարի մեջ կեղեքված ժողովրդի խուլ բողոքն ու ցասումը բռնության, ստրկության դեմ։

Լեզվական աշղխատանք

47. Տրված բառերն ըստ իմաստների նմանության բաժանի՛ր չորս խմբի:

Ջարդել, հավաքել, հասկանալ, պահել, ամբարել, փշրել, ծածկել, կոտրել, պարզել, քողարկել, կտոր-կտոր անել, գլխի ընկնել, թաքցնել, ժողովել, գումարել, կռահել, պատսպարել,կուտակել , կոտրատել:

Ջարդել, փշրել, կոտրել, կտոր կտոր անել, կոտրատել

Հավաքել ամբարել

Պահել, թաքցնել, պատսպարել, ծածկել, քողարկել

 

Հասկանալ, կռահել, գլխի ընկնել

 

 

 

 

48.Իմաստով մոտ բառերը կոչվում են հոմանիշներ(հոմ-նման, կից): Տրված բառերը բաժանի՛րհոմանիշների չորս խմբի:

Երկիր, մազ, դեպք, արշալույս, ծեգ, պետություն, հյուսք, եղելություն, ծամ, թագավորություն, պատահար, վարս, այգաբաց, կայսրություն, հեր, իրադարձություն, միջադեպ, տերություն, լուսաբաց:

երկիր-պետություն

մազ-վարս,հեր,հյուսք,ծամ

դեպք-եղելոիթյուն,պատահար,միջադեպ, իրադաձություն

արշալույս,լուսաբաց,ծեգ

49.Ընդգծված բառերն ու արտահայտություններըփոխարինի´ր տրված հոմանիշներով:

Հետապնդել են նրանց, սարսափ, անցնելիս, ապրումեն, կացարան, առատ, գործածում են, նկատել են, հայտնաբերել են, կերակրվում են:

Հիմալայներում, ձյունոտ անտառով գնալիս, գիտական արշավախմբի անդամները տեսել ենմորթիներով ծածկված երկու կնոջ: Գիտնականներըգնացել են նրանց հետևից և գտել են նրանցբնակարանը, որ քարանձավ է եղել: Պարզվում է, որ20-րդ դարում դեռ գոյություն ունեն քարանձավայինմարդիկ: Նրանք չեն կարողանում օգտվել կրակից, իսկ որպես հագուստ օգտագործում են վայրիկենդանիների մորթիները: Սնվում են հում սննդով, որը կացարանի շրջակայքում շատ է: Քաղաքակիրթմարդկանց հետ աոաջին հանդիպումն ուղեկցվել էվախով ու ծայրաստիճան զարմանքով:

50.Ընդգծված բառերը փոխարինի՛ր տրվածհոմանիշննրով:

Գլուխ, Սուրբ գիրք,ազգ, բարկանալ, էլ, ուզել, շինել, իրար, ցրվել, գործածել, հասկանալ:

Աստվածաշնչում գրված է, որ մարդիկ Բաբելոնումցանկանում են այնքան բարձր աշտարակ կառուցել, որ կատարը երկինք հասնի: Աստված զայրանում է մարդկանց վրա ու խառնում նրանց լեզուները: Մարդիկ այլևս մեկմեկու խոսքը չեն ընկալում, խառնաշփոթություն է առաջանում, և ժողովուրդներըսփռվում են աշխարհով մեկ:

Ուստի «բաբելոնյան աշտարակաշինություն» արտահայտությունն օգտագործվում է, երբցանկանում են բնութագրել խառնաշփոթություն,աղմուկ, անկարգություն:

51.Նախադասության բառերից մեկը փոխիր՝ առանցմիտքը փոխելու:

Օրինակ՝

Արջուկը քարայրից դուրս եկավ ու շշմած կանգ առավ: — 1. Քոթոթը քարայրից դուրս եկավ ա շշմած կանգառավ: 2. Արջուկը քարանձավից (այրից, անձավից) դուրս եկավ ու շշմած կանգ առավ: 3.Արջուկըքարայրից  ելավ (դուրս թռավ) ու շշմած կանգ առավ:4.Արջուկը քարայրից դուրս եկավ և շշմած կանգառավ: 5. Արջուկը քարայրից դուրս եկավ ու շփոթված(զարմացած) կանգ առավ: 6.Արջուկը քարայրիցդուրս եկավ ու շշմած կանգնեց:

Դարբնի աղջիկն առավոտից մինչև իրիկուն պետք էխոհանոցում չարչարվեր:

Ինչ-որ մեկը պատուհանը թակեց ու շտապ-շտապհեռացավ:Անսպասելի մի խշշոց ականջն ընկավ, ու ձին լարվեց:

Քո ճանապարհին միայն մեկ խոչընդոտ կա:

Անխոս առաջ էր քայլում՝ առանց մեկի վրա ուշքդարձնելու:Ձորի պռնկին, աշնան հողմերի առաջ անկոտրում ուանվախ, մի ծառ էր կանգնել:

52. Ընդգծված բառերը փոխարինի´ր տրվածհոմանիշներով: Տրված և ստացված տեքստերըհամեմատի´ր (բացի բառերից՝ ի՞նչ է փոխվել):

Կողք, գույն, ճամփա, գնալ, գնացոդ, պատել, կուզ, տափակ, ծռված, թեքել, ձանձրալի, ամպ,անտարբեր, հենց, խառնվել, սար:

Ճանապարհի կողքով,շղթակազմածդանդաղ ընթանում են ուղտերը: Նրանք ներկված ենանապատի գույն, կուզ մաշված են ուկախված են մի կողքի: Սլացող ավտոմեքենաներիբարձրացրած փոշին ամպ  նման պարուրում էնրանց, բայց ուղտերն անվրդով շրջում՛ են գլուխները: Անապատը տաղտկալի է ու միօրինակ, նա հեռուհորիզոնում խառնվել է իր նման գորշ ու ձանձրալի երկնքին: Ո´չ սար է երևում, ո´չ ցածրավայր: Ահա այստեղ էլհեռավոր ժամանակներում մարդիկ որոշեցին, որԵրկիրը տափարակ է:

(Untitled)

Մենք այս տարի գնացել ենք Ապարան։

Տպավորություներս ուղակի անկրկնելի եին։ ես այս տարի գնացելեմ լողի,

հաճաղում եմ լողի որովհեև շատ եմ սիրում։

ֆուտբոլի։  Այս տարի գնացել էմ Սևան գնացել ենք Արտանիշ։

Արտանիշում հաղթահարել ենք բարձունք այնտեղ բնությունը շատ գեղեցիկ էր։

Արտանիշի հանգստի ժամանակ տեղադրեցինք վրաներ և մնացել 3 օր։
Հանգստի ժամանակ լողացել ենք Սեվանա լճում։

խարույկ ենք վառել։

Բարձունք ենք հաղթահարել։

Մայրենի 26․04․2023

«Սխալ արձագանք»

Միայն թե չասեք, թե արձագանքը հրաշալի բան է, չգովաբանեք, մեկ է՝ չեմ հավատա: Երեկ ինձ տարան ծանոթացնելու դրանցից մեկի հետ: Ես սկսեցի թվաբանականհասարակհարցեր_ Երկո՜ւ,- պատասխանեց արձագանքը՝ պատասխանելուց առաջ նույնիսկ չմտածեց:_ Ինչքա՞ն կլինի երեք անգամ երեք:_ Երե՜ք,-ուրախ բացականչեցհիմարարձագանքը:Պարզ էր, որ թվաբանությունից բան չի հասկանում: Ես էլ որոշեցի նրան հնարավորություն տալ, որ ուղղի իր սխալը, ասացի._ Լսի՛ր հարցը և մինչև պատասխանելը կարգին մտածի՛ր:_ Ո՞ր ն էմեծ՝ Հռոմը, թե՞ Կոմո լիճը:_ Լի՜ճը,- պատասխանեց արձագանքը:_ Դե լավ,հանգիստթողնենք աշխարհագրությունը: Անցնենք պատմությանը:_ Ո՞վ է հիմնադրել Հռոմը՝ Ռոմո՞ւլը, թե՞ Կեսարը:_ Կեսա՜րը,- բղավեց արձագանքը:Այստեղ ես շատ բարկացա և որոշեցիվերջինհարցը տալ նրան:_ Մեզանից ո՞վ ավելի քիչ բան գիտի՝ ե՞ս, թե՞ դու:_ Դո՜ւ,-հանգիստ պատասխանեց արձագանքը:Չէ՜, միայն թե չասեք, թե արձագանքը հրաշալի բան է, չգովաբանեք, մեկ է՝ չեմ հավատա:

Առաջադրանքներ

  • Բացատրական բառարանից օգտվելով, բացատրի՛ր հետևյալ բառերը։

գովաբանել-գովել

բարկանալ-ջղայնանալ

հիմնադրել-ատեղծել

  • Գրի՛ր տեքստում ընդգծված բառերի հականիշները։
  • վերջին-Առաջին,
  •   հանգիստ-ջղայն,
  • մեծ-փոքր,
  •  հիմա-խելացի,
  • հասարակ-հատուկ։
  • Հեքիաթից դո՛ւրս գրի՛ր հինգ հարցական նախադասություն։
  • Ինչքա՞ն կլինի երկու անգամ երկու:
  • _ Ո՞ր ն էմեծ՝ Հռոմը, թե՞ Կոմո լիճը:
  • Ինչքա՞ն կլինի երեք անգամ երեք:
  • _ Ո՞վ է հիմնադրել Հռոմը՝ Ռոմո՞ւլը, թե՞ Կեսարը:
  • _ Ո՞վ է հիմնադրել Հռոմը՝ Ռոմո՞ւլը, թե՞ Կեսարը:
  • Գրի՛ր զվարճալի երկխոսություն արձագանքի հետ և վերնագրիր այն։
  • Նկարի՛ր քո պատկերացրած արձագանքին։
  • Պատմի՛ր, որտե՞ղ է ապրում, ամենից շատ ի՞նչ է սիրում, ինչո՞վ է սնվում․․․․․
  • Երկխոսությունդ կամ պատումդ ձայնագրի՛ր։

 

Գիտե՞ք, որ գարուն է արդեն

Գիտեք, որ գարունն է արդեն ծաղիկները աճումեն արդեն ծառերը ծախկում են։

Արթնանանում է բնությունը։ Ձյունը հալչում են գարնան անուշ շունչ է հաղորդվում։

Թռչյուները ուրախ զվարթ ծլվլում էն և տաքերն ընկնելու պես վերադառնում էն։

Երեղաներ բակում ուրախ խաղում էն կենդանիները քնից ելնում են և աշխուժանում։

Ամենից լավ շունը

Մի շուն զինվորների հետ գնաց ծառայելու:Զորամաս ջուր էր հասցնում հաց էր հասցնում։ Մի օր մի զինվոր վիրավորվեց  շունը փրկեց այդ մարդու կյանքը և կոչում ստացավ  կոչվեց՝ ամենալավ շունը։

(Untitled)

ԱՄԵՆԻՑ ԼԱՎ ՏՈՒՆԸ

Էնտեղ, ուր հովը խաղում է ազատՈւ ջուրն աղմըկում, անվերջ փըրփըրում,Էնտեղ իր բարի, իր սիրող մոր հետՄի շատ անհանգիստ տղա էր ապրում,

Մի գորշ խըրճիթում,Մի հին խըրճիթում,Գետի եզերքին,Ծառերի տակին։

Մի օր էլ եկավ անհանգիստ տըղան,

Կանգնեց իր բարի, իր սիրող մոր դեմ.«Մայրիկ, էստեղից պետք է հեռանամ.Միակ ձանձրալի տեղը, որ գիտեմ,Էս գորշ խըրճիթն է,Էս հին խըրճիթն է,

Գետի եզերքին,Ծառերի տակին։

Թո՛ղ գընամ շըրջեմ աշխարհից աշխարհ,Ճամփորդեմ լավ-լավ տըներ տեսնելու,Ամենից լավը ընտրեմ մեզ համար,

Գամ քեզ էլ առնեմ ու փախչենք հեռուԷս գորշ խըրճիթից,Էս հին խըրճիթից,Գետի եզերքին,Ծառերի տակին»։

Ու գնաց, երկար թափառեց տըղան,Մեծ ու հոյակապ շատ տըներ տեսավ,Բայց միշտ, ամեն տեղ պակաս Էր մի բան…Ու հառաչելով ետ վերադարձավԷն գորշ խըրճիթը,

Էն հին խըրճիթը,Գետի եզերքին,Ծառերի տակին։

«Գըտա՞ր, զավա՛կըս», հարցըրեց մայրը,Ուրախ, նայելով իր տըղի վըրա։

«Ման եկա, մայրի՛կ, աշխարհից աշխարհ,Ամենից սիրուն, լավ տունը, որ կա,Էս գորշ խըրճիթն է,Էս հին խըրճիթն Է,Գետի եզերքին,

Ծառերի տակին»։

Առաջադրանքներ

Գրի՛ր տրված բառերի հոմանիշները։

եզերք-ծայր

խրճիթ-տնակ

հոյակապ-շքեղ

ուրախ-զվարթ

Գրի՛ր տրված բառերի հականիշները։

անհանգիստ-հանգիստ

տակ-վերև

հեռանալ-վերադառնալ

հին-նոր

Բնութագրի՛ր բանաստեղծության հերոսին։

Բանաստեղծությունից դո՛ւրս գրիր տղային բնութագրող հատվածները։

Բնութագրի՛ր մորը։

Փորձի՛ր արձակ շարադրել բանաստեղծությունը։